đạo với một đệ tử như chúng mình lúc này đây”. Đệ tử đó đáp: “Bạch thầy,
quả thực Thầy là bậc duy nhất tuyệt được lòng ham danh ở đời”. Và vị hoà
thượng đó mỉm cười.
Theo sự nhận xét của tôi, đạo Phật sắp hai loại trên chưa đủ; có ba loại bả
chứ không phải hai: Danh, Lợi và Quyền. Và một tiếng có thể gồm cả ba,
tiếng Thành công. Nhiều người đã có đủ Danh và Lợi rồi còn muốn thống
trị người khác nữa. Có những kẻ muốn kiệt lực “phục vụ tổ quốc”, và phải
trả một cái giá rất đắt. Bảo một bậc trí giả giơ cái mũ vẫy vẫy đám đông và
đọc bảy bài diễn văn một ngày rồi sẽ được bầu làm Tổng Thống, thì bậc trí
giả lắc đầu xin chịu. James Bryce cho rằng chế độ dân chủ ở Mĩ làm cho
những người ưu tú nhất muốn vào chính giới để phục vụ tổ quốc. Tôi thì tôi
nghĩ rằng cái lối cạnh tranh gay gắt trong cuộc bầu cử Tổng Thống ở Mĩ
cũng đủ cho bậc trí giả đâm hoảng. Một người tòng chính mỗi tuần thường
phải dự sáu bữa tiệc, có vậy mới là phục vụ và hi sinh cho nhân quần. Sao
họ không phục vụ và hi sinh cho họ, ăn bữa cơm xoàng ở nhà, bận bộ đồ bà
ba
rồi leo lên giường ngủ? Khi đã bị mê hoặc vì Danh và Quyền rồi thì
người ta còn phải nô lệ nhiều cái bả khác nữa. Không khi nào ngừng được.
Nhưng còn một bả tuy phụ thuộc nhưng cũng rất mạnh, rất phổ biến, tức
cái thời thượng, cái “mốt”. Rất ít người có đủ can đảm sống theo ý mình
lắm. Démocrite nghĩ rằng giải thoát cho nhân loại được hai nỗi sợ: sợ
Thượng Đế và sợ chết, là cống hiến cho nhân loại được nhiều rồi. Nhưng
như vậy chúng ta vẫn còn một nỗi sợ nữa, sợ ông hàng xóm. Dù hữu ý hay
vô tình, chúng ta cũng đóng vai diễn trên sân khấu là cuộc đời, và muốn
đóng trò sao cho vừa ý khán giả để được khán giả vỗ tay. Nhưng vỗ tay
càng lớn thì ở hậu trường, tim ta đập càng mạnh.
Tài đóng trò đó có thể giúp ta mưu sinh, cho nên chẳng ai là đáng trách vì
đã đóng trò theo mốt mà người đời công nhận. Nhưng có điều này là
thường khi vai trò thay thế hẳn con người, chiếm hẳn con người. Chỉ có vài
tâm hồn siêu quần ở địa vị cao, mang cái danh lớn mà vẫn mỉm cười, tự
