Chương 2
Khi tỏ ý giúp người đàn ông mù, gã ăn cắp xe đúng lúc ấy chưa có ý định
xấu, ngược lại, điều gã làm không gì khác hơn là vì lòng quảng đại và vị
tha, mà mọi người đều biết đó là hai đặc điểm tốt nhất của bản chất con
người và cũng được tìm thấy trong bọn tội phạm nhẫn tâm hơn gã này
nhiều, gã là một tên ăn cắp xe xoàng xĩnh chẳng có hy vọng gì tiến xa trong
nghề của gã, vì sự nghiệp này do bọn chuyên nghiệp khai thác, chúng mới
là bọn lợi dụng nhu cầu của kẻ đáng thương. Xét cho cùng, giúp một người
mù để rồi sau đó ăn cắp của ông ta cũng chả khác gì lắm với việc săn sóc
một cụ già lắp bắp sắp chết với ý để hưởng gia tài. Chỉ đến khi gã gần tới
nhà của người đàn ông mù thì ý nghĩ ăn cắp mới đến với gã một cách khá
tự nhiên, nói một cách chính xác, ta có thể nói giống như gã quyết định
mua vé số khi chợt nhìn thấy người bán vé số dạo, gã chả có linh cảm gì, gã
mua vé số để xem thế nào, phục tùng trước số phận thất thường, được hay
thua, người khác có thể nói gã hành động theo phản xạ có điều kiện của cá
tính. Những kẻ hoài nghi, bọn này rất đông và bướng, cho rằng khi nói tới
bản tính con người, nếu thời cơ không nhất thiết làm nên kẻ cắp thì cũng
đóng góp phần lớn vào đó. Còn đối với chúng ta, chúng ta muốn nghĩ rằng
nếu người đàn ông mù nhận lời đề nghị giúp đỡ thứ hai của gã làm phúc giả
hiệu này thì vào phút chót sự quảng đại có thể vẫn chiến thắng, chúng ta
đang nói tới lời đề nghị ngồi lại với người đàn ông mù cho tới khi vợ ông
về, biết đâu trách nhiệm tinh thần, phát sinh nhờ lòng tin cậy đặt để cho nó,
đã có thể ngăn chặn cám dỗ tội lỗi, và dẫn đến chiến thắng của tình cảm
sáng ngời cao thượng vốn dĩ có thể tìm thấy ngay cả trong các linh hồn sa
đọa nhất. Để chấm dứt chú giải thô thiển này, như lời xưa tích cũ đã không
mệt mỏi dạy chúng ta: khôn quá hóa dại.
Lương tâm, mà bao kẻ ích kỷ đã xúc phạm và nhiều kẻ khác đã vứt bỏ, là
điều có thật và luôn có thật, nó không phải là sáng chế của các triết gia thời
kỳ địa chất thứ tư, khi linh hồn chẳng hơn gì một gợi ý mê mụ. Thời gian
trôi qua cùng với sự tiến hóa xã hội và biến đổi về di truyền, chúng ta rốt
cuộc nhìn lương tâm mình qua màu máu và giọt lệ đậm đà, và như chưa đủ,
