MÙA ĐÔNG BÚN HẾN
N
hững ngón tay cứng đờ vì buốt, mùi hến nguội lạnh tanh sực lên, ngay
cả tiếng vỏ hến nhỏ như chiếc móng tay rơi vào chiếc chậu nhôm nghe
cũng sắc như dao cứa. Còn ngoài kia, gió mùa đông bắc đang lồng lộn quật
trên các tán cây, lúc mang tiếng máy nghiền đá mà mẹ vận hành ầm ầm dội
vào các vách núi, lộn ngược trở về, lúc lại thổi phăng đi như ai chơi trò
đuổi bắt. Thứ duy nhất kìm giữ đôi đầu gối đã mỏi nhừ, tê dại chính là
chiếc bát tô đựng thịt hến ngày càng đầy lên. Những mẳn thịt hến bé tẹo
như những vẩy trấu... Ấy là những buổi sáng mùa đông đã từng in hằn
trong trí nhớ.
Có lẽ, suốt từ khi con người biết ăn hến đến giờ, hến vẫn là giống nhỏ
bé, thấp hèn nhất trong các loài nhuyễn thể. Nghèo đói lắm người ta cũng
bảo phải làm nghề mò cua bắt ốc chứ chẳng ai thèm nói đến nghề xúc hến.
Bây giờ, cua, ốc trở thành đặc sản, đắt hơn cả thịt. Bát canh cua được đặt
trang trọng trên bàn ăn như một thành quả của bàn tay đầu bếp giỏi. Bát ốc
lổng chổng bán ngoài hàng ốc luộc vỉa hè ăn chơi có giá bằng cân rưỡi gạo
ngon. Ngay cái con trai trai, trùng trục cũng đã “lên đời”. Chỉ riêng hến,
vẫn nhỏ bé như thế, có tên mà gần như vô danh. Ngoài đặc sản cơm hến tận
cố đô Huế ra, hến khắp đồng bằng, miền núi chỉ tồn tại như một thứ quê
mùa, ngoài nấu canh ra, chẳng ai dụng công chế biến thành những món ăn
hấp dẫn chứ đừng nói là nghệ thuật.
Vậy mà, cách đây hai chục năm có lẻ, hến đã trở thành một món ăn
ngang tầm sơn hào hải vị trong gia đình tôi. Chủ nhật bún hến, cứ đều đặn
kéo dài như thế suốt mấy tháng mùa đông, như một thứ lịch đã đặt sẵn
chẳng việc gì phải thay đổi. Hến, rẻ mà lại được nhiều. Hến, thứ động vật
duy nhất, thứ “thịt”, thứ chất đạm duy nhất trong thực đơn cả tuần ăn rau.
Cứ sáng chủ nhật mẹ đi chợ, đong vài đấu hến về để ở nhà rồi quày quả đi
làm. Xí nghiệp khai thác đá xây dựng của mẹ quanh năm làm tăng ca, nhất
