và con khỉ ấy chẳng thì thầm câu nào vào tai ông về đề tài ấy. Ông chưa sờ
nắn được cái đó, và ông không thể sờ nắn được cái đó. Ông tin như thế, vì
niềm tin ấy phù hợp với tổ chức tinh thần của các ông.
– Thế thượng đế nói thầm vào tai ngài rằng ông ta sáng tạo ra con
người à?
– Tất nhiên, không ai nói gì với tôi, và tôi không thể chứng minh sự
tồn tại của thượng đế, điều đó không chứng minh được, chỉ có thể tin vào
nó mà thôi. Ông tin vào con khỉ, còn tôi tin vào thượng đế. Ông tin vào con
khỉ, bởi vì điều đó phù hợp với tổ chức tinh thần của ông, tôi tin vào
thượng đế, bởi vì điều đó phù hợp với tổ chức tinh thần của tôi.
– Ở đây ngài đã lẫn lộn một chút rồi. Tôi tin vào con người, chứ không
phải tin vào con khỉ.
– Tin vào cái con người phát sinh từ con khỉ chứ gì? Ông tin vào con
khỉ ở trong con người. Còn tôi tin vào thượng đế ở trong con người.
– Trong mỗi con người đều có thượng đế hay sao?
– Tất nhiên.
– Thượng đế nằm ở chỗ nào trong con người Quốc trưởng? Trong con
người Goering? Trong con người Himmler?
– Ông nêu ra một câu hỏi hóc búa. Chúng ta đang nói đến bản chất của
con người kia mà. Dĩ nhiên, trong mỗi con người của mấy tên khốn kiếp ấy
có thể tìm thấy dấu vết của thiên thần đã bị hủ bại. Nhưng tiếc thay, toàn bộ
bản chất của chúng lệ thuộc vào cái quy luật đã man, tất yếu, dối trá, hèn
hạ, bạo lực đến mức, trên thực tế, ở đó không còn chút tính người nào nữa.
Nhưng về nguyên tắc, tôi không tin rằng một con người sinh ra nhất thiết
phải mang trong mình tính chất đáng nguyền rủa của nguồn gốc loài khỉ.
– Tại sao ngài gọi là tính chất đáng nguyền rủa của nguồn gốc loài
khỉ?
– Tôi nói theo ngôn ngữ của tôi.
