riêng biệt hay cái ý tưởng tự ngã. Bất cứ khái niệm nào về một Ego,
một tự ngã, hay một linh hồn như là một thực thể trường tồn, độc lập,
và tuyệt đối, một bản chất không thay đổi phía sau thế giới hiện tượng
đổi thay, đều bị mãnh liệt bác bỏ như là hiện hữu đích thực. Theo giáo
huấn của Đức Phật, cái ý tưởng về một tự ngã là một niềm tin hoang
tưởng không tương ứng với sự xác thực.
Điều đó không có nghĩa là vô nghĩa khi nói đến sự tự tham chiếu, sự
liên tục của trí nhớ, hay tính cá thể tương đối, nhưng là muốn hàm ý
nói rằng không có sự thường tồn nào phía sau hiện hữu. Hơn là một
thực thể thường tồn, con người là một trí khôn, thân xác, giác quan
của tự ngã bao gồm những chuỗi tiếp nối các khoảnh khắc qua đi.
Trong nghĩa này, “thực thể” con người thực ra là một sự “trở thành”
của con người (human “becoming”). Hơn nữa, ý tưởng về một tự ngã
tách rời, điều dẫn đến tính tự kỷ (selfishness) và ích kỷ, không những
là sai lầm, mà còn gây nên nhiều hậu quả tai hại. Nó là gốc rễ, là căn
nguyên của mọi đau khổ trong hiện hữu (cách riêng là sự chết) và các
vấn đề xã hội, như trộm cắp, nghèo đói, và bạo lực − tất cả mọi thứ đó
mang lấy những tự ngã riêng rẽ trong cạnh tranh cái này đối với cái
kia. Thực hiện được sự diệt trừ cái ngã riêng rẽ, trái lại, có thể đưa tới
một tâm trạng sống tử tế vô ngã đầy yêu thương và đầy nhân ái đối với
kẻ khác. Do đó, nỗ lực lớn được thực hiện trong giáo huấn Phật giáo là
để bào mòn và cuối cùng khử trừ được ý tưởng tính cá thể thường tồn
của chính mình.
(1) Cái Uẩn (hay thành tố) đầu tiên của Ngũ Uẩn [skandha: Uẩn,
aggregates, components, thành tố hợp lại thành nhóm, cụm, tích tụ,
tích tập] hay hợp thể của một con người, là Sắc (rupa, form, sắc
tướng, hình tượng), diện mạo thể chất của một sự vật hay một con
người. Nó là chất thể, hay chất liệu của thế giới, được cấu thành bởi
những nguyên tử luôn mãi thay đổi. Riêng về con người, cái Uẩn đầu
tiên, tức Sắc, là thân xác, bao gồm sáu giác quan (trí khôn, như tri
