tưởng nhớ ý thức và vô thức, đưa lại một sự liên kết giữa những khía
cạnh sinh diệt của những phối hợp đơn nhất của Ngũ Uẩn.
Điều trên đây nói lên rằng, cuộc sống của con người thực sự là rất
ngắn ngủi. “Nói một cách rốt ráo, sự dài lâu của cuộc đời một sinh vật
là cực kỳ ngắn, chỉ khoảnh khắc một thoáng tư tưởng. Giống như một
cái bánh xe khi lăn thì chỉ lăn vào một điểm của lốp xe, và khi dừng
thì cũng chỉ dừng vào một điểm; hoàn toàn cũng như vậy, cuộc sống
của một sinh vật chỉ kéo dài bằng thời gian một tư tưởng” (PC 150).
Và như vậy, sanh lại hay tái sanh được xảy ra mau chóng và liên lỉ mỗi
khoảnh khắc của cuộc sống chúng ta. Như sinh vật học, tâm lý học và
vật lý học hiện đại xác nhận, thân xác và tinh thần của chúng ta thay
đổi liên lỉ. Các Phật tử giải thích khái niệm đồng thời của sự liên tục
và không liên tục trong tiến trình tái sanh qua hình ảnh một cây nến.
Trong những câu chuyện tiếp theo, đạo sĩ hiền nhân Nagasena hỏi
vua Milinda có phải vua cũng chính là con người khi ông còn là một
cậu bé. Vua trả lời: “Không, không, thưa đạo sĩ. Đứa bé trẻ thơ, non
dại và yếu ớt nằm trên lưng kia là một người, còn tôi đây bây giờ lớn
mạnh là một người khác” (PC 148). Vừa rồi, tính không liên tục được
nhấn mạnh. Nagasena đã mạnh mẽ lưu ý vua trên điểm này; nhưng
tiếp đó lại cũng làm cho vua thấy về trường hợp của cùng một con
người: “Thưa đức vua, đó là Tôi, kẻ đã là một bé trẻ thơ, non dại và
yếu ớt nằm trên lưng tôi, và đó là Tôi, kẻ nay đã lớn mạnh” (PC 148-
149). Lần sau này tính liên tục lại được nhấn mạnh. Vậy làm sao mà
cả hai khẳng định này đều đúng? Các Phật tử sử dụng ẩn dụ ngọn lửa
để minh họa điều này. Nếu bạn thắp lên một ngọn nến, rồi trở lại sau
một tiếng đồng hồ, bạn có thấy một ngọn nến khác hay cũng cùng một
ngọn nến đó? Nagasena hỏi đức vua:
+ “Giả thử, thưa đức vua, có một người thắp lên một ngọn lửa; nó
có thể sáng suốt đêm không?”
− “Dĩ nhiên rồi, thưa đạo sĩ, nó sẽ sáng suốt đêm.”
