về rất nhiều hình thức thực hành khác nhau trong Phật giáo [được giới
hạn sau đây trong Phật giáo Nguyên thủy và Phật giáo Đại thừa,
ND].
(A) Chỉ trong Phật giáo Nguyên thủy, đã có hai con đường khác
nhau để là người Phật tử: con đường tu sĩ (xuất gia) và con đường cư
sĩ (tại gia).
1) Con đường tu sĩ: Giới luật tu sĩ Phật giáo được xác định trước
nhất bởi Luật tạng (Vinaya pitaka), với 227 điều luật điều hành cuộc
sống của tu sĩ. Mặc dầu từ giới luật có thể gợi lên những nội hàm tiêu
cực trong một số bối cảnh nào đó, nhưng ở đây từ đó chỉ muốn nói về
con đường hành trì không do ham thích hay mục đích cá nhân thúc
đẩy. Giới luật có liên quan đến ý chí và hành động do ý chí, nghĩa là
với karma. Trong khi hành động bình thường được hướng về tự ngã và
do đó tạo nghiệp, thì hành động theo giới luật − hành động không vì tự
ngã − sẽ không gây ra karma. Những hành động dứt bỏ khỏi chủ đích
ham thích của tự ngã sẽ không tạo ra thêm quyến luyến hay trói buộc;
và như thế, chúng là con đường đưa đến tự do. Nói đơn giản, những
hành động chiếu theo giới luật tu sĩ đưa đến hành động vô ngã – hành
động không còn tự ngã. Tu sĩ Phật giáo không quan tâm với hành động
theo cách thực tiễn, nhưng theo cách hài hòa với thực tại cao nhất.
Hơn nữa, tu sĩ Phật giáo không nhằm phấn đấu cho được tự do,
nhưng cho một sinh nghiệm đặc thù được biểu hiện nơi sự giác ngộ
của Đức Phật. Điều ấy có nghĩa, giới luật Phật giáo nhằm bước theo
vết chân Đức Phật thật thận trọng đến mức khả năng có được, bởi con
đường hoàn thiện của cuộc sống được biểu hiện một cách ‘như nhiên’
nơi Đức Phật giác ngộ được nhìn nhận như là gương hạnh mẫu mực
cho giới luật tu sĩ. Điều ấy có nghĩa, con đường hiện sinh của Đức
Phật và con đường hành trì sinh sống của tu sĩ Phật giáo là hai mặt của
một đồng tiền; điều khác biệt là ở động cơ thúc đẩy. Hành động của
Đức Phật là biểu hiện tự nhiên của một tâm thức đã có kỷ cương, còn
hành động của tu sĩ Phật giáo là những phương tiện nhằm chủ đích tạo
