của mặt trời như là suối nguồn của mọi ánh sáng trong thế giới vật
chất (508-509). Hai hình ảnh mặt trời và hang động của Platon – liên
quan đến suối nguồn ánh sáng và ý niệm “thấy ánh sáng” – cho ta một
bức ảnh mãi ghi nhớ về học thuyết Ý thể.
Quả là một điều cực kỳ khó khăn cho tổng thể triết học của Platon,
rằng với sự sử dụng chính xác quan năng lý tính của mình, chúng ta có
thể vừa biết được cái gì là tốt vừa đồng thời thực sự trở nên tốt. Trong
vấn đề này, Platon đã đi theo con đường mô phạm của Sokrates. Trong
một số Đối thoại ban đầu (Protagoras và Menon), Platon đã phác họa
hình ảnh Sokrates lý luận một cách xem chừng như là chính học
thuyết của Sokrates lịch sử, rằng để là đức hạnh, để là một con người
tốt, thì cũng đã đủ khi biết đức hạnh con người là gì. Mọi đức hạnh
được cho biết là đồng nhất trong cội rễ của chúng, trong nghĩa người
ta không thể có một đức hạnh này mà không có những đức hạnh khác;
và sự tốt lành độc nhất này của con người là đồng nhất với tri thức
trong nghĩa rộng của minh tuệ (wisdom), chứ không phải chỉ là một
tập hợp thông tin hay xảo thuật trí óc.
Sokrates như vậy đã đưa ra học thuyết cho rằng, không có ai làm
một cách có ý thức hay có chủ tâm điều mà mình nghĩ là sai. Nhưng
điều đó xem ra đi ngược lại với sự kiện hiển nhiên của Bản tính con
người: Chúng ta thường biết rõ điều chúng ta phải làm, nhưng không
hiểu vì sao chúng ta lại đã không làm, hoặc nữa có khi chúng ta lại đã
không muốn làm. Chúng ta sẽ xem Platon đã tìm cách đối phó với khó
khăn này như thế nào.
Học thuyết Ý thể là câu trả lời của Platon cho thuyết hoài nghi
hay tương đối tinh thần và luân lý của thời đại ông. Đó là một trong
những diễn đạt đầu tiên và lớn nhất của sự hy vọng rằng, chúng ta có
thể đạt tới tri thức đáng tin cậy vừa về thế giới như một tổng thể vừa
về cách cư xử thích đáng của cuộc sống con người và xã hội. Nhưng
chúng ta có thể nghi ngờ rằng, Platon đã quá trí thức hóa vai trò của lý
tính và tri thức. Platon đã nói đúng khi cho rằng, chúng ta cần phải sử
