mạnh, thức ăn lành mạnh, vận động lành mạnh, khí hậu lành mạnh,
nước da lành mạnh, một sự tôn trọng lành mạnh cho một điều gì hay
một nhân vật nào đó, v.v... Qua đó, hẳn nhiên ta không muốn nói tất cả
những điều vừa liệt kê trên đây đều “lành mạnh” theo nghĩa ban đầu
của nó (ứng dụng cho người dân) trong nghĩa có những thân thể hoạt
động tốt cùng với triển vọng sống lâu.
Aristoteles áp dụng bài học này cho những từ hàm ý giá trị, nhất là
với từ giá trị tổng quan nhất “tốt”. Ông ý thức, những chủ đề khác
nhau đòi hỏi những phương pháp học hỏi và những mức độ chính xác
khác nhau, do đó đạo đức học khác với toán học trong những hiệu quả
có thể có được (NE 1094b12-29). Và như thế, ông đặt câu hỏi, có thể
chăng mọi sự vật tốt đều là tốt trong một nghĩa đơn nhất, gồm cả Ý thể
Tốt theo Platon? Trong NE I.6 (1096a12-1097a14), Aristoteles đưa ra
một tràng luận cứ chuyên ngành phản bác lại quan điểm của Platon
(được dẫn nhập với một tuyên bố rằng, tình bạn với Platon là thân
thiết, nhưng sự thật càng thiết thân hơn!). Một trong những luận cứ cơ
bản của ông là, chúng ta nhận thức được nhiều sự vật là tốt, không
phải vì lợi ích nào khác (td. vui thú, danh vọng, khôn ngoan), nhưng
khi ta hỏi điều gì làm cho các sự vật khác nhau kia là tốt, thì xem như
chúng ta không có một câu trả lời tổng quan nào, bởi khôn ngoan hẳn
là tốt một cách khác không thể giản lược được với cái tốt của thú vui
hay danh vọng. (Điều này xem như cũng loại trừ cả cái Mô thức tốt
duy nhất của Aristoteles, một đặc tính mà mọi sự vật tốt đều có).
Một bài học về Phương pháp và Siêu hình khác mà Aristoteles để
lại cho chúng ta được truyền thống gọi là “Học thuyết Bốn nguyên
nhân”. Trong Vật lý học (Physics, II.3,194b16), Aristoteles phân biệt
bốn câu hỏi mà chúng ta có thể đặt ra cho bất cứ sự vật gì, cùng với
những câu trả lời và giải thích tương ứng:
1. Vật đó làm bằng gì? Chất thể của nó (“Nguyên nhân chất thể”)
2. Vật đó là gì? Mô thức của nó (“Nguyên nhân mô thức”)
