này không đúng với các thú vật bầy đàn), như người, ong, ong vò vẽ,
kiến, chim hạc (Động vật học I.1,488a8). Đây là một sự tiền diễn
(diễn trước) đáng lưu ý về cách tiếp cận xã hội sinh vật học của E.O.
Wilson sẽ được nhắc đến trong chương 12. Nhưng Aristoteles nhìn
nhận rằng, điều đặc biệt của cuộc sống xã hội con người là ý thức của
chúng ta về công bình và bất công (Politics, I.1,1253a15). Ông tin
rằng Bản tính con người chúng ta chỉ đạt được sự phát triển trọn vẹn
khi chúng ta sống như những chi thể của một xã hội có tổ chức, mà
biểu mẫu (paradigme) là polis, thành bang Hy Lạp với số cư dân
khoảng chừng dưới 100.000 người.
Nhưng ai là kẻ được coi là những sinh vật có lý trí, có phẩm cách để
tham dự vào cuộc sống công cộng và chính sự? Aristoteles dùng danh
từ giống đực không phải là một điều ngẫu nhiên, bởi giống như hầu
hết người Hy Lạp cổ đại, ông thừa nhận mà không biện giải rằng phụ
nữ, mặc dầu cũng là người, nhưng từ bẩm sinh đã khác biệt trong khả
năng tinh thần đối với nam nhân và ít thích hợp hơn cho suy tư thuần
lý, nhưng thích ứng hơn cho việc sinh sản và công việc nội trợ. Ông
viết: “tương quan của người đàn ông đối với người đàn bà theo tự
nhiên là tương quan của người bề trên đối với người bề dưới − của
người ra luật với người nhận luật” (Politics I.V.7), và “người đàn ông
theo tự nhiên thì thích hợp cho việc điều khiển hơn người đàn bà, trừ
khi có điều gì nghịch lại với tự nhiên” (I.XII.1). Những lời nại đến “tự
nhiên” này xem ra không đặt trên cơ sở một nghiên cứu thực nghiệm
nào về khả năng của người phụ nữ, nhưng đúng hơn giống như nhiều
cách sử dụng khác về từ ngữ “tự nhiên” rất mơ hồ trong lịch sử, với “ý
nghĩa thông thường” trong dân gian của thời kỳ đang sinh sống, từ “tự
nhiên” như thế có thể không gì khác hơn là sự diễn đạt các thành kiến
và tư lợi. Về vấn đề phụ nữ, Aristoteles thuộc phái bảo thủ, trong khi
Platon là kẻ đi đầu trong thời đại của ông.
Aristoteles cũng thừa nhận có những khác biệt bẩm sinh giữa các
cá nhân trong khiếu năng suy tư và lý luận. Ông thường nói đến “gia
