Thượng đế giải thoát họ khỏi vòng nô lệ ở Ai Cập và đoan hứa họ sẽ
là dân của Ngài, nếu họ tuân giữ giới răn của Ngài (Exodus 19).
Nhưng không một giao ước nào trong các giao ước đó xem như
hoàn toàn có hiệu lực: tội ác không biến đi khỏi mặt đất (cả cho đến
bây giờ, như chúng ta có lẽ muốn thêm vào!). Còn có cả một nguy cơ
về sự kiêu mạn tâm linh, khi có người trong một hội nhóm tự xem
mình là “tuyển dân của Đức Chúa Trời” và cảm thấy có quyền đi
chinh phục và áp bức những người lân bang. Kinh thánh Do Thái giáo
tường thuật vụ diệt chủng bởi con cái Israel khi họ chiếm miền “đất
hứa”, và Thượng đế còn được mô tả như đã ra lệnh cho Israel thực
hiện điều đó (Joshua 8-11). Có một sự xung khắc giữa hai sự kiện:
một bên là chế độ bộ lạc loại trừ − thờ phượng Đức Jahweh như Chúa
của Israel, chống đối với các thần linh của các dân tộc khác − điều này
là những nét đặc thù của lịch sử giải thoát khỏi Ai Cập và chinh phục
đất Canaan thời trước, và một bên vào thời sau là khuynh hướng phổ
quát − thờ phượng Thượng đế của toàn thể nhân loại − điều này được
biểu hiện nơi các tiên tri, như trong sách Isaiah 49:8: “Này, Ta sẽ làm
ngươi trở thành ánh sáng cho muôn dân”.
Khi dân sa ngã không tuân phục giới răn và lề luật của Chúa, thì
dấy lên tư tưởng tiên tri về Thượng đế sử dụng những biến cố lịch sử,
nhất là qua những thất bại do các nước lân bang gây ra, để trừng phạt
dân vì những tội lỗi của mình. Nhưng cũng có những đoan hứa được
Chúa khoan dung tha thứ và được Ngài tái tạo không những cho dân
Israel, mà còn cho cả toàn thể tạo thành. Đặc biệt, tác giả của phần thứ
hai sách tiên tri Isaiah đã dùng một ngôn ngữ diệu huyền (nhớ đến bản
hòa tấu Đấng Khâm sai/Messiah không thể quên của Handel) để diễn
tả khải tượng sự tha thứ, giải cứu và tái tạo: “Bấy giờ vinh quang của
Đức Chúa Trời sẽ tỏ hiện, và mọi người phàm sẽ cùng được thấy”
(40:5); “Phải, các ngươi sẽ ra đi mừng rỡ hân hoan, rồi lũ lượt kéo về
bình an vô sự” (55:12); “Này đây, Ta sáng tạo trời mới đất mới”
(65:17). Và như thế, niềm hi vọng được dấy lên trong Do Thái giáo về
