không hẳn chỉ là những cấu tạo tri thức trừu tượng, nhưng là những lối
sống cụ thể, phụ thuộc vào những thay đổi của lịch sử, tăng trưởng
hay suy thoái. Một hệ thống các niềm tin về thế giới và về Bản tính
con người được một nhóm người nắm giữ không phải bằng cách thuần
túy suy tư, hàn lâm hay khoa học, nhưng đưa đến cách thức họ sinh
sống, thường được gọi là một “ý thức hệ” (“ideology”).
Khi một niềm tin là một ý thức hệ, được dùng để biện minh cho
cách sống của một nhóm người trong xã hội, thì thường có khó khăn
cho các chi thể của cộng đồng đó có thể nhìn xem niềm tin hay ý thức
hệ đó một cách khách quan. Có những áp lực xã hội mãnh liệt bắt phải
tuân theo nó và thừa nhận nó. Người ta cảm thấy toàn bộ niềm tin, cả
khi nó đưa đến một số khó khăn trong lý thuyết, hàm chứa những thức
nhận cực kỳ quan trọng, một thị kiến những lẽ thật thiết yếu mang một
tầm vóc thực tiễn quan trọng. Đối với nhiều người, đặt câu hỏi đến lý
thuyết về Bản tính con người của họ là đe dọa đến ý nghĩa, mục đích
và hy vọng của đời sống họ, và như thế gây nên cho họ một sự bất ổn
hay cùng quẫn tâm lý. Trì trệ hay bất ưng trong việc chấp nhận mình
sai lầm thường xảy ra ở đây. Nếu có ai được giáo huấn trong một niềm
tin nào đó kết hợp với cách sống mà niềm tin đó đòi hỏi, hay khi có
người đổi đời nhập đạo đón nhận niềm tin và tuân thủ các giáo lệnh
của niềm tin đó, thì thật phải can đảm, lắm khi phải nêu lên những tra
vấn hay bỏ đi những cam kết của đời mình.
Bản đồ những nét sơ yếu cho một khảo xét và đánh giá vô tư, hợp
lý, “thuần triết lý” như thế xem ra khó lòng được trong sáng. Trong
nhiều cuộc bàn cãi và tranh luận (công khai hay riêng tư) người ta cảm
thấy những lập trường cơ bản của dân chúng [phần lớn] đã được định
đoạt lâu dài trước đó (thường là bị điều kiện hóa bởi xã hội, bằng cách
này hay cách khác), và tất cả những gì người ta nhận được từ các cuộc
tranh luận đó [thường] là một tái diễn xuất những tiên kiến từ mọi
phía. Và như thế, người ta thấy dân chúng hăng say một cách giáo
điều bảo vệ những ý thức hệ hay những lý thuyết về Bản tính con
