mặc lấy hình thức chủ nghĩa tương đối văn hóa hay hậu hiện đại, theo
đó thì không một truyền thống văn hóa (hay ý thức hệ hay học thuyết
về Bản tính con người) riêng biệt nào có thể có một biện minh hơn
một truyền thống khác. Một trong những tiên tri ảnh hưởng nhất của
xu hướng này là Friedrich Nietzsche, triết gia Đức thế kỷ XIX, kẻ đã
được mô tả là một “bậc thầy hoài nghi”, bởi ông luôn sẵn sàng (giống
như Marx trước ông và Freud sau ông) chẩn mạch một sự đầu quân
cho một ý thức hệ không được thừa nhận hay một nhu cầu tâm lý ở
phía sau những khẳng định được giả thiết là sự thật hay luân lý “khách
quan”. Nếu chúng ta làm một cú nhảy vào kết luận duy tương đối cho
rằng, không thể còn có một cái gì như thế được gọi là một diễn trình
xác thực về Bản tính con người, hay một tranh luận hợp lý về những
học thuyết đối nghịch về vấn đề đó, thì dự án của tập sách này có thể
được xem là bị tiêu vong từ đầu.
Nhưng tôi muốn đề nghị rằng, một sự thất vọng như thế sẽ là quá
sớm. Trước hết, không phải tất cả mọi học thuyết chúng ta bàn đến ở
đây đều là những ý thức hệ của một nhóm xã hội có thể nhận diện
được, và trong những trường hợp đó sẽ ít có khả năng chúng được bảo
vệ bởi tư thế tâm thức đóng như đã nói ở trên. Nhưng quan trọng hơn,
dẫu nếu một học thuyết có được bảo vệ bởi một số người như một hệ
thống đóng, thì một số cấp độ đánh giá hợp lý vẫn có thể có được đối
với những ai sẵn sàng thử nghiệm. Chúng ta luôn có thể phân biệt điều
gì một người nói với những động cơ thúc đẩy người ấy nói điều đó.
Động cơ là điều thích đáng nếu ta muốn tìm hiểu nhân cách và bối
cảnh xã hội của người phát ngôn. Nhưng nếu chúng ta quan tâm đến
sự đúng hay sai của điều mà một người nói ra, nghĩa là về sự có đủ lý
do hay không để tin điều đó, thì động cơ của người phát ngôn có thể
không cần biết đến. Một người có thể có những động cơ tuyệt vời khi
nói ra một điều gì đó nhưng điều đó lại là điều sai lạc, nhưng cũng có
kẻ có thể nói điều đúng sự thật, mặc dầu động cơ của việc họ nói ra
điều đó lại là đáng nghi ngờ. Phê phán không thể bị bác bỏ chỉ bởi
