rằng quyết định của ta đã được định đoạt trước đó rồi. Dẫu cho ta có
chịu ảnh hưởng những luận cứ lý thuyết của thuyết tất định bao nhiêu
đi nữa, ta cũng không thể thoát khỏi sự đòi hỏi phải đi đến một quyết
định ở đây và bây giờ, và ta cũng ý thức (đôi khi thật đau đớn) được
rằng, những lý do xác đáng không quyết định thay cho ta. Như Kant
đã có nói, chúng ta phải hành động “trong ý nghĩ của tự do”, và như
thế dưới quan điểm thực tế, chúng ta đã là tự do.
CHẨN BỆNH: ÍCH KỶ VÀ TÍNH XÃ HỘI
Chúng ta đã xem Kant nhấn mạnh sự phân biệt giữa khuynh hướng
tư kỷ và nghĩa vụ luân lý. Kant đưa ra sự tương phản giữa Bản tính
con người một đàng đối chiếu với thú vật, đàng khác đối chiếu với
quan niệm một “thánh ý” (“holy will”). Thú vật không cảm thấy xung
khắc giữa ham muốn và nghĩa vụ, bởi chúng không có khái niệm
nghĩa vụ. Một hữu thể thuần lý, kẻ không có ham muốn tư kỷ (một
thiên thần?), cũng sẽ không có kinh nghiệm về một xung khắc như thế,
nhưng bởi một lý do ngược lại: Bởi không bị cám dỗ, nên hữu thể
thuần lý này sẽ luôn làm điều phải lẽ. Còn chúng ta những con người
là những tạo vật mang tính hỗn hợp: một phần thú vật một phần thiên
thần. Chúng ta là những hữu thể hữu hạn với những nhu cầu cá vị của
chúng ta − những nhu cầu này không phải chỉ là những nhu cầu thể lý,
nhưng cũng còn là những nhu cầu tâm lý với những ước mong yêu
thương, chấp nhận, địa vị, quyền bính. Đồng thời chúng ta cũng là
những hữu thể thuần lý, và đối với Kant, điều đó bao hàm “Lý tính
thuần túy thực hành”, sự nhìn nhận những nghĩa vụ luân lý. Sự xung
khắc giữa hai khía cạnh của Bản tính con người chúng ta là một nét
đặc thù không thể tránh khỏi của điều kiện làm người của chúng ta.
Chúng ta không bao giờ có thể hoàn tất sự hoàn thiện luân lý này.
Một số các triết gia nêu câu hỏi, làm sao và có bao giờ ta có thể
được thúc đẩy chu toàn nghĩa vụ luân lý của chúng ta, khi mà nghĩa vụ
đó đi ngược lại với ham muốn tư kỷ của chính mình? “Sao lại là luân
lý?”, người hoài nghi đặt câu hỏi, và xem như đang chờ đợi một sự
