thông báo hay của máy tính. Ngược lại, Kant khẳng định một cách
gây tranh luận rằng, chúng ta có một tri thức tiên nghiệm về một số sự
thật tổng hợp (không phải sự thật phân tích) rất cơ bản. Theo ông,
những định lý toán học và một số khẳng định về cấu trúc khái quát của
các kinh nghiệm của chúng ta (td. mỗi biến cố đều có một nguyên
nhân) đều có một định vị tổng hợp tiên nghiệm, bởi chúng là thật
không phải bởi định nghĩa, nhưng có thể được biết là thật bởi những
thiết kế toán học, hay bởi phương pháp triết học với “luận cứ siêu
nghiệm” (transcendental) của ông (xem chương 8).
Cũng có một ứng dụng của sự phân biệt tiên nghiệm/hậu nghiệm
vào lĩnh vực những khái niệm. Những khái niệm tiên nghiệm (hay “ý
tưởng”) là những khái niệm (nếu có một số nào đó) được đắc thủ hay
học hỏi không phải bởi kinh nghiệm, nhưng trong một nghĩa nào đó
(điều này gây tranh cãi trong việc làm sáng tỏ) đã hiện diện trong trí
óc. Những khái niệm hậu nghiệm (thường được gọi là những khái
niệm hay tư tưởng thực nghiệm) là những khái niệm đắc thủ được bởi
kinh nghiệm. Những triết gia duy nghiệm, như Aristoteles, Locke,
Berkeley, và Hume, bác bỏ rằng có những khái niệm tiên nghiệm (“ý
tưởng bẩm sinh”); những triết gia duy lý, như Platon, Descartes,
Spinoza, Leibniz, và Kant, nói rằng có những khái niệm tiên nghiệm,
theo nghĩa này hay nghĩa nọ.
5) Những phát ngôn siêu hình
Popper đặt lên hàng ưu tiên tính có thể sai lầm như một tiêu chuẩn
để phân biệt những phát ngôn khoa học đối với những phát ngôn siêu
hình. Nhưng trước hết ta hãy làm rõ sự phân biệt giữa hai khái niệm
khoa học và siêu hình. Khái niệm “khoa học” ở đây không có nghĩa
nó là thật, nhưng chỉ muốn nói rằng nó có tính thực nghiệm, rằng một
số quan sát có thể cho thấy nó là hiển nhiên (bằng một số giả định có
thể thử nghiệm được). Nói cách khác, những dự thí cho sự thật khoa
học phải chịu sự thử nghiệm của quan sát, một thử nghiệm cho thấy có
thể chúng không trụ vững, hoặc sẽ tồn tại thêm được ít ngày, chịu
