Không chút nghi ngờ, Freud có những lý do (hay những nguyên
nhân) cho những quan điểm bi quan sâu xa của ông về tình trạng sự
sống của con người mà ông đưa ra vào cuối đời. Ông bị đau liên lỉ vì
ung thư miệng, và nhiều cuộc phẫu thuật cũng không chữa trị được.
Ông sống trong suốt Thế chiến thứ Nhất, biết rõ những kinh hoàng của
chiến tranh, từng chứng kiến những xúc động hấn chiến và dân tộc cực
đoan dấy lên từ đó. Còn thêm một hậu quả khắc nghiệt tại Trung Âu,
nơi đây, không giống như hoàn cảnh tương đối ổn định hơn tại Hoa
Kỳ và Anh quốc, những lực lượng xã hội đưa đến thể chế Đức quốc xã
đã đang hoạt động.
Freud từ chối đưa lại sự an ủi nơi mà ông nghĩ không còn cách nào
có được nữa: Ông nghiêm khắc đòi hỏi tất cả chúng ta phải nhìn thẳng
vào thực tại trần trụi không son phấn. Trong tác phẩm Tương lai của
một ảo tưởng (Die Zukunft einer Illusion, The Future of an Illusion),
Freud mạnh mẽ loại bỏ niềm tin tôn giáo, xem đó như là một phóng
ngoại trên vũ trụ những thái độ tuổi thơ ấu của chúng ta đối với cha
mẹ: Chúng ta thường hay tin rằng, người Cha trên trời của chúng ta,
Đấng tạo dựng nên ta, cũng là Đấng yêu thương săn sóc điều hành
cuộc sống của chúng ta, và chúng ta xem mình có bổn phận phải sống
đúng với lề luật Ngài đã ban hành. (Xem Bài giảng cuối cùng: Về một
Vũ trụ quan, Über eine Weltanschauung, The Question of a
Weltanschauung trong tác phẩm của Freud: Những bài giảng mới dẫn
vào Phân tâm học, Neue Vorlesungen zur Einführung in die
Psychoanalyse, New Introductory Lectures).
Freud tìm cách giải thích ảnh hưởng rộng lớn và lâu bền của tôn
giáo − so sánh với khoa học và triết học − là bởi tôn giáo gây nên
được “những xúc động mãnh liệt nhất trên con người” (SE XXII, 161).
Nhưng sự tìm ra gốc rễ thơ trẻ của một sự vật không nhất thiết làm
mất giá cho một dự án thời trưởng thành. Chính Freud, khi giả định
vai trò của dục tính trong thời thơ trẻ của chúng ta, không nghĩ rằng
điều đó làm hư hại giá trị của tình yêu không bệnh hoạn của tuổi
