ông đã thể đạt được thức nhận? Hoặc nữa phải chăng ông chỉ trình bày
sự nghịch lý, trong khi lẩn tránh công việc khó khăn phải giải thích
với những ngôn từ rõ ràng, nhất quán về khái niệm ý thức − điều mà
bình thường có thể dẫn đến sự không thành thực. Nhưng Sartre cũng
đã để lại cho ta một vài gợi ý làm sao giải quyết điều nghịch lý nói
trên. Tôi [tác giả L. Stevenson] nghĩ, chúng ta có thể hiểu câu nói cô
đọng dễ gây hiểu lầm đó rằng “con người không nhất thiết là kẻ như
nó đang là, nhưng phải là kẻ có khả năng trở nên kẻ mình chưa phải
là” (đó là cách diễn tả của tôi theo những gì Sartre nói trên trang 58).
Điểm thiết yếu là chúng ta luôn có tự do tìm cách trở nên khác với
điều mình đang là.
Trong tác phẩm Tồn tại và Hư vô, phần 3, với tiêu đề “Tồn tại-
cho-Kẻ khác” (“Being-for-Others”), Sartre đưa ra phân tích triết học
của ông về những tương quan liên vị, và đi đến một kết luận bi quan
khác. Ông cho thấy một ít ánh sáng mới về vấn đề triết học liên quan
đến những kẻ đối tác, lập luận dựa trên kinh nghiệm thông thường
rằng, chúng ta thường có một nhận thức trực tiếp, không do suy luận,
về tâm trạng của những người khác. Khi ta thấy một người (hoặc một
con thú) với đôi mắt nhìn thẳng vào ta, ta liền biết ta đang bị quan sát,
và ta biết điều đó một cách chắc chắn giống như bất cứ những sự kiện
vật lý nào khác trên thế giới. “Cái nhìn” của một người khác có thể
có một năng lực đặc biệt trên chúng ta. Khi ta mải miết làm một việc
mà bình thường không được chấp thuận − như khi dò xét một ai thông
qua lỗ khóa cửa, hay khi ngoáy ngón tay vào lỗ mũi − và ta nghe
(hoặc nghĩ là ta nghe) có tiếng chân người đi tới, ta đột nhiên cảm thấy
xấu hổ, bởi ta ý thức được có người nào đó có thể chỉ trích hành động
của ta. Và ngược lại, khi có người chứng kiến những hành động tốt
đẹp của ta, thì ta lại cảm thấy hãnh diện. Nhiều cảm xúc của ta bao
hàm trong cấu trúc khái niệm của chúng sự hiện hữu của người khác
và những phản ứng của họ trên chúng ta.
