vào lập trường giáo điều tôn giáo, cả hai thái độ trên đây cần có
những lý chứng của trí tuệ đáng tin cậy được xem xét cân nhắc thật kỹ
lưỡng.
Cũng cần lưu ý rằng, chính Darwin, mặc dầu không chút nghi ngờ
việc ông áp dụng Học thuyết Tiến hóa cho chúng ta, lại đã không xem
đó như là một sự giản lược đưa chúng ta xuống hàng thuần túy thú
vật. Như chúng ta đã xem trong chương 12, ông đã không ngừng áp
dụng những chuẩn mực đạo đức và thẩm mỹ vào các hành động của
con người, cũng như đưa ra những phê phán chính trị trong xã hội.
Thừa nhận rằng, ông là một kẻ theo thuyết bất khả tri (agnostic) và vô
thần, nhưng ông không bao giờ nghĩ rằng con người quả là như những
thú vật và không có những phẩm tính và khát vọng độc nhất của con
người. Dĩ nhiên, một kẻ yếm thế nhạo đời có thể “cười mũi” nói rằng
đó chỉ là những tàn dư lý trí của Darwin như một người “thượng lưu
Ăng-lê” thời đại Victoria, và rằng ông đã phải miễn cưỡng xáp mặt với
những liên quan thực sự không sáng sủa gì về học thuyết của chính
ông. Và cũng dĩ nhiên, thực sự không có gì có thể được chứng minh
bằng cách nại đến quyền uy và thái độ của bất cứ người nào, dẫu cho
người đó có là danh tiếng bao nhiêu đi nữa. Tôi sẽ đưa ra thêm một số
suy nghĩ mang tính hệ thống hơn trong tiết đoạn bàn về Bản tính con
người sau tiết đoạn bàn về Bối cảnh siêu hình này.
Cũng nên lưu ý rằng, triết gia Hậu-Kant và Tiền-Darwin người Đức
mang tên Arthur Schopenhauer đã diễn tả một quan điểm giản lược
về động cơ của con người trong khái niệm của ông về “Ý chí” điều
động các hành động của chúng ta (do đó tiền báo Freud). Nhưng cả
đến ông cũng thừa nhận rằng, trong kinh nghiệm về thẩm mỹ (trên tất
cả là âm nhạc) và trong sự hi sinh một cách cao cả, chúng ta thỉnh
thoảng cũng vươn được lên trên quan điểm giản lược nói trên. Ông là
triết gia lớn đầu tiên thuộc phương Tây đã chịu nhiều ảnh hưởng của
tư tưởng phương Đông, cách riêng của Ấn Độ giáo.
Tiến hóa theo hình thân cây hay theo hình bụi cây?
