brahman, nó cũng được định nghĩa như suối nguồn của mọi sự sống,
căn nguyên của mọi hiện hữu: “Như một con nhện nhả tơ kéo dài, và
như một tia sáng nhỏ phát sinh từ đám lửa, thật cũng vậy mọi chức
năng sinh sống, mọi thế giới, mọi thần linh, và mọi thực thể phát sinh
từ cái tự ngã này [atman]. Tên gọi ẩn giấu của nó là: “Hiện thực phía
sau hiện thực”, bởi hiện thực hệ tại các chức năng sinh sống, và cái tự
ngã là cái hiện thực phía sau các chức năng sinh sống” (2.1.19). Tóm
lại, Brihad Aranyaka Upanishad dạy rằng, cái tự ngã thiết yếu của con
người vượt trên cá tính, giới hạn, đau khổ và sự chết.
Tự ngã − kẻ kiểm định mọi sự sống: Một cách gọi tên thông
thường khác của atman là “kẻ nội kiểm định” (“inner controller”) của
mọi sự sống (3.7.2-23). Cách gọi tên này có lẽ được liên kết với sự mô
tả đặc điểm được biết đến nhiều nhất trong Brihad Aranyaka
Upanishad. Atman không phải là một đối tượng thông thường của ý
thức, nhưng đúng hơn là chủ thể của ý thức, hay chứng nhân thầm
lặng của ý thức. Atman là kẻ biết (tri giả) của mọi tri thức, hay “kẻ
nhìn biết của nhận thức”.
Nhưng khi cái Toàn thể trở nên cái tự ngã đích thực của ta [self], thì
ai ở đó cho ta để hít ngửi và bằng cách nào? Ai ở đó cho ta để nhìn
xem và bằng cách nào? Ai ở đó cho ta để nghe ngóng và bằng cách
nào? Ai ở đó cho ta để chào hỏi và bằng cách nào? Ai ở đó cho ta để
suy nghĩ và bằng cách nào? Ai ở đó cho ta để nhận thức và bằng cách
nào? Bằng cách nào mà ta có thể nhận thức nó [tự ngã/self] bởi cách
mà ta nhận thức toàn thể thế giới này? Này xem − bởi cách mà ta nhận
thức kẻ nhận thức? (2.4.14)
Như kẻ nhận thức của sự nhận thức, atman không phải là đối tượng
của ý thức và như thế không thể được nhìn biết bằng cách thông
thường, bởi nó được công bố nó chính là ý thức. Mặc dầu có nhiều
điều giống nhau giữa Áo nghĩa thư Ấn Độ và Phật giáo sơ thủy, nhưng
nhiều Phật tử có khuynh hướng loại bỏ ý tưởng rằng ý thức là đồng
nhất với tự ngã đích thực. Dẫu vậy, Áo nghĩa thư lại nhìn nhận tự ngã
