của phần lớn con người. Vui thỏa của vòng luân hồi hiện hữu được
biểu hiện ở đây trong ánh sáng tích cực.
(2) Con đường thứ hai là cho các thiền sư sống trong rừng vắng đã
thể hiện nền tri thức cao cả. Sau khi chết, họ được đưa vào hỏa lò và di
chuyển vào ngọn lửa. Từ ngọn lửa họ được chuyển vào ngày, và từ
ngày đến thế giới các thần linh. Từ đây đến mặt trời. Mặt trời theo
thần thoại Ấn Độ biểu hiện cánh cửa ra khỏi trần thế này, và quả thật
chúng ta được cho biết, những ai thể hiện nền tri thức cao cả, sẽ đi tiếp
từ mặt trời đến thế giới của brahman, từ đây họ sẽ không bao giờ trở
lại trần thế này nữa. Đó là một trong những mô tả kỳ cựu về moksha,
hay sự “giải thoát” khỏi vòng luân hồi chết và tái sinh.
Mặc dầu hai con đường này được đơn giản mô tả như hai khả năng
hậu-tử trong Brihad Aranyaka Upanishad, một số Áo nghĩa thư hậu
thời nhấn mạnh rằng, con đường không trở về là cao xa hơn hẳn con
đường trở về. Theo những Áo nghĩa thư mang tính khổ hạnh, trở về
trần thế này là dấu chỉ còn có những khiếm khuyết trong việc thể hiện
tri thức tối hậu về tự ngã của chính mình. Bởi vậy, một hình thức tri
thức rất đặc biệt được khẳng định là chóp đỉnh của cuộc sống thành
tựu của con người.
CHẨN BỆNH
Vấn đề quan trọng của hiện hữu con người là vấn đề chúng ta không
biết (vô tri) bản tính đích thực của hiện hữu. “Đáng thương thay là
người, hỡi Gargi, ra khỏi thế giới này mà không biết sự bất hoại đó”
(3.8.10). Từ lời dạy này, chúng ta thấy mọi thành tựu được đặt trên sự
nhìn nhận brahman là bất hoại, mà chúng ta là một thành phần. Nhưng
quả là một điều vô cùng khó khăn để nhìn biết điều đó, bởi rằng “điều
thấy nhưng không thể thấy được; điều nghe nhưng không thể nghe
được; điều suy nghĩ nhưng không thể suy nghĩ được; điều nhận thức
nhưng không thể nhận thức được. Ngoài sự bất hoại này, không còn ai
thấy được, không còn ai nghe được, không còn ai suy nghĩ được,
không còn ai nhận thức được" (3.8.11). Ngoài sự biết về brahman nhất
