thể và vô hạn, ta chỉ nhận thức được những đối tượng phổ thông của ý
thức và như thế phải chịu khổ bởi định mệnh bị hoàn toàn đồng nhất
với cái thế giới tử vong của những hình thái vụn vặt và nhất thời. “Chỉ
với tuệ nhãn ta phải nhìn nhận rằng, ở đây không có gì khác biệt! Từ
chết đến chết người ấy phải đi, kẻ nhìn ở đây có sự khác biệt” (4.4.19).
Vô tri về bản tính đích thực của thực tại cũng có nghĩa là vô tri về
bản tính đích thực của tự ngã. Hay nói cách khác, cái song luận của
con người hệ tại vấn đề căn tính nghiêm trọng: Chúng ta không biết
chúng ta đích thực là ai. Chúng ta đồng nhất chính mình với thế giới
hiện tượng vụn vặt, xem như rời rạc, của sự khác biệt, thay vì với cái
Nhất thể brahman. Chúng ta là những tạo vật của vô biên bị xé lẻ
thành những nhân vật bị điều kiện hóa và giới hạn. Trong khi đích
thực chúng ta là họ hàng với cả thế giới vô biên, chúng ta lại sống bức
bách và mù quáng với những đề án giới hạn của cái ego (tư ngã) của
chúng ta. Hậu quả là tha hóa: khỏi kẻ khác, khỏi suối nguồn đích thực
của sự sống, khỏi cái Nhất thể, và dĩ nhiên khỏi chính cái tự ngã của
chúng ta. Và như thế, thân phận con người là một sinh nghiệm trường
kỳ của vỡ vụn, cô lập và cô đơn. Hệ quả, thế giới xã hội của chúng ta
tràn ngập tội ác và xung đột nghịch thù, thấm nhiễm lòng tin vào tính
cá thể của chính mình, và mang lấy cái tai họa âu lo hiện hữu, bắt rễ từ
sự đầu tư vào cái tư ngã tách biệt và nhất thời.
Cuộc sống của con người cá thể cô độc, theo Áo nghĩa thư, là gì
khác chứ không phải tự do. Cuộc sống đặt trên niềm tin vào cái tư ngã
tách rời sẽ bị điều kiện hóa và xác định nặng nề. Những yếu tố xác
định được nhận diện là karma trong Brihad Aranyaka Upanishad, thư
văn đầu tiên nói đến khái niệm này rất đỗi quan trọng trong tư tưởng
Ấn Độ sau này. Hiền nhân Yajnavalkya nói về karma như sau: “Điều
mà một người trở nên, tùy thuộc vào cách y hành động và cách y tự
hành xử. Nếu hành động của y là tốt, y sẽ trở nên tốt cách nào đó.
Nếu hành động của y là xấu, y sẽ trở nên xấu cách nào đó. Một người
