MƯỜI KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ - Trang 173

lên cái đẹp thuần tuý của thơ, nhạc; thực ra, Văn Cao đã “Ngồi đây ta gõ
ván thuyền, Ta ca trái đất chỉ còn riêng ta”.
U uất bủa vây trùng trùng, điệp điệp làm Văn Cao ngỡ ngàng xoay quanh
để kết đoàn. Niềm thống khổ như từng cơn sóng đại dương xô đuổi miên
tục, phá phách đến tận đáy cùng thẳm của xã hội ung độc. Văn Cao buông
rời cửa biển, gia nhập vào một không gian khác để mong tìm sự bình yên
của tâm hồn. Nhưng dù đi đâu, đến đâu, thì hình ảnh của đói rét, khốn cùng
vẫn nằm kề sa đoạ. Cửa Ồ Cầu Rền với xóm Dạ Lạc bốn mùa khai hội,
từng đêm, tiếng sênh phách reo vui với xiêm y rực rỡ, với chuỗi tiền cười
lạnh lẽo, vang dội vào khuôn gác nhỏ, không một ánh đèn, ánh nến, không
cả tình thương. Trong khuôn gác nhỏ giữa xóm Vạn Thái, Văn Cao đã sống
những ngày cuối cùng của tủi nhục, đã phải chấp nhận cái đau của những
con người rời bỏ ruộng vườn, ngược dòng sông Hồng, lần theo đường sắt,
qua các ngả đường, từ sau luỹ tre thân yêu, từ dưới mái nhà ấm cúng, từ
chiếc sân gạch với hàng cau thẳng vút, đã kéo vào thành phố lũ lượt như lũ
âm hồn dắt díu nhau đi đầu thai tập thể qua năm Cửa Ô Hà Nội.
Nhịp sống hờn tủi mỗi giờ, mỗi phút cứ xiết chặt lấy mỗi kiếp người đói
rét. Gió dào dạt rức buốt da thịt. Gió đập gãy từng thể xác lả xuống mặt hè
như cành khô rơi rụng. Không một lời trối trăn, không một giọt nước mắt.
Trong cái phờ phạc của mùa đông Hà Nội, bóng những con quạ đen thui
chập chờn lượn vòng, đe doạ. Từng đêm tiếng bánh xe lăn lọc cọc đi xuôi
về cửa Ô. Ngọn đèn dầu đỏ loe loét lắc lư bên hông xe soi thấp thoáng
những cẳng chân, cẳng tay đen đúa thò ra dưới manh chiếu nát. Vòng xe
trôi, trôi mãi, đêm này qua đêm khác theo lộ trình định sẵn. Tiếng vó ngựa
gieo rời rạc trong mưa phùn gió buốt, chen lẫn vào tiếng nói cười đàn ca
rộn rã hắt ra từ hai lề dâm đãng.
Văn Cao đã từng đêm nhìn qua khuôn gác nhỏ, xóm Dạ Lạc mờ đục dưới
ánh sáng bạc phếch của điện đường. Niềm xót thương dấy động tự chiều
sâu của tâm ta và lòng oán thù thân phận lại đẩy mạnh Văn Cao vào hàng
ngũ chống đối. Tất cả nỗi giận hờn đó Văn Cao đã giãi bày bằng những vần
thơ đau thương nhất: