là một người – công cuộc sẽ chậm ít ra là một bước trong thời gian.” Tôi
yêu kính câu nói của Lịnh chứa đầy một niềm sốt sắng giống như lời nói
của nhà lãnh đạo ký chú với những đồng chí chưa hoàn toàn nhập điệu…”
(Chùa Đàn, trang 14)
Ấy đó, cái sự thực mà nhiều người còn e ấp không dám nói trắng ra,
Nguyễn Tuân đã nói và nói rất thành khẩn với lòng mình và cả kẻ khác.
Phía trước mặt Tuân lúc đó, thật quả không có gì lớn hơn, vĩ đại hơn hình
ảnh Lịnh – 2910. Cái vóc dáng cách mạng đã trùm lấp mọi suy nghĩ và huỷ
diệt đến tận cội rễ từng phân vuông hư hỏng bởi nếp sống phong kiến
hưởng thụ trong con người nghệ sĩ có mặt. Lịnh – 2910 – là một nhà thông
thái, một “siêu nhân” trước những bê bối, lạc lõng, bẩn thỉu, ích kỷ, đớn
hèn của quá khứ. Lịnh – 2910 – là nhân vật quá hoàn hảo, quá lý tưởng đến
nỗi không còn phê bình vào đâu được. Lịnh – 2910 – giỏi văn hóa, giỏi
chính trị, có tài lãnh đạo, thông suốt một vấn đề, mọi liên quan giữa con
người và sự vật. Nguyễn Tuân đinh ninh rằng một người như Lịnh – 2910 –
làm gì Tây nó chả bắt “vì ai cho anh xây dựng Thị trấn Ngày mai trên phá
hoại”, “Ai cho đi làm cách mạng để đạp đổ chế độ thống trị này?” vì thế
Nguyễn Tuân yêu Lịnh – 2910 – như một người anh cả trong cõi học và cõi
đức.
Ở tù rượu ngang là quý lắm, Lịnh – 2910 – không uống mà chỉ có 790 tức
Nguyễn Tuân uống thôi. Nguyễn uống say khướt trong một buổi chiều cuối
xuân đất trích nhớ nhà, Lịnh 2910 chỉ ngồi cạnh “lập là” xem Nguyễn say.
Nhưng rồi Nguyễn bỗng sực tỉnh trong một đoạn văn tuyệt mỹ:
“Thời tiết cuối xuân sang hè, rừng lim trổ hoa xám bỗng nổi cơn giông. Gió
ngàn bị quấn trong kẹt thung lũng đâm ra cuồng cứ vật mãi vào hàng rào
nứa tép của đất tập trung. Gió xoay quanh ‘căng’ chúng tôi đủ bốn hướng
tám mặt. Mỗi lần gió đổi chiều, lướt qua những đầu nứa vát chéo nhọn, cái
hàng rào lại rung lên như một cây phong cầm đồ sộ bị hiếp bởi một tay
nhạc công tàn bạo. Có những thanh âm gùn ghè gầm thét, có rất nhiều cung
bậc của than thở. Tôi không tách được tiếng ri rền nào là riêng của hàng rào
