này đã ngoài 60, Nguyễn Tuân có thể nói được, nói thành khẩn với lòng
mình, với cuộc sống có đó, cũng như năm 1946, Nguyễn đã đặt vấn đề với
sư thầy Tuệ Không – cô Tơ – trong Mưỡu cuối.
Nguyễn Tuân, tự nhận mình là Kẻ Vô Đạo, đứng trước sự trào dâng trùng
trùng lớp lớp của cách mạng, yêu cầu “nhà chùa” – cô Tơ – phải theo
gương mình phục vụ cho đời sống mới, phục vụ cho uy quyền tối cao của
cách mạng. Nguyễn quả tình đã nặng lời với người tu hành và cho rằng sự
“đi tu” của cô Tơ chỉ là một hình thức ăn cướp của đời, “là đánh bạc gian,
và thời khắc biểu của nhà chùa chỉ là những ngày tháng của bệnh nhân trầm
trệ. Sự hô hấp của tăng già chỉ toàn có thán khí thôi, lúc hít vào cũng như
khi thở ra”.
Thái độ Nguyễn Tuân lúc đó có thể rất thành thực, nhưng nó chỉ có thể đại
diện cho riêng Nguyễn. Trên thực tế, lúc đó Nguyễn cũng là một kẻ bắt
“nhân tình” với cách mạng, chứ chưa “già nhân ngãi”. Dù sao nữa, thái độ
ấy cũng không thể chấp nhận đối với con người Nguyễn Tuân, vì bản chất
của lời kêu gọi không nhân danh “kẻ trong cuộc” mà chỉ là lời nói hộ của
“kẻ đứng bên lề”.
Thời gian chắc đã làm cho Nguyễn Tuân cảnh giác. Nhưng hòn đá đã ném
rồi. Nó rơi vào tâm hồn những con người quý văn tài Nguyễn Tuân. Nó
nằm gọn trong đó với nhức nhối vô vàn.
*
Đối với tôi, Nguyễn Tuân là một nhà văn có tầm vóc quá khổ. Tôi đã đọc
nhiều lần và do đó ngôn ngữ Nguyễn Tuân đã vào sâu và nằm lì trong tiềm
thức tôi từ mấy chục năm qua. Vì yêu và phục tài Nguyễn, nên tôi tìm hiểu
Nguyễn ở cả đời sống. Nguyễn Tuân sinh ra đã có máu giang hồ. Lúc tuổi
nhỏ có lần đã bị bắt ở biên giới Cao Miên – Thái Lan vì định vượt biên. Cơ
quan an ninh Pháp giữ rồi bị quản thúc tại gia do lời xin của cụ Tú – thân
phụ Nguyễn – lúc đó làm việc tại Thanh Hóa.
Chính tại địa điểm này Nguyễn Doãn Vượng chủ nhiệm báo Trung Bắc tân
văn đã tìm ra Nguyễn Tuân, mời giữ nhiệm vụ thông tín viên đặc biệt của
