mình về vấn đề tiểu thuyết, trong một tập biên khảo khiêm nhượng, rất
khiêm nhượng.
Nhưng, đích thực, Vũ Bằng không phải là nhà khảo cứu, trường hợp cuốn
Khảo về tiểu thuyết là trường hợp “chẳng đặng đừng”! Cái tài hoa của Vũ
Bằng, nó tập trung ở sáng tác. Nó phản ánh trung thực cuộc sống nội tâm
của Vũ Bằng. Nó là nỗi xao xuyến thường trực trong các vi-ti tế bào tạo
thành sức sống. Nó hiện diện trong mỗi dòng, mỗi chữ. Nó chiếu rọi vào
từng góc thầm kín, u uẩn của chiều sâu tâm thức. Nó khơi động lại sự khuất
chìm của thời gian vắng mặt. Nó tầm thường như một miếng ăn, thức uống.
Và nó cũng vô cùng cao trọng khi sự tầm thường đó được Vũ Bằng nâng
lên thành nghệ thuật. Đó là cuốn Miếng ngon Hà Nội do Nam Chi Tùng
Thư xuất bản năm 1960. Vũ Bằng viết một phần tại Hà Nội (1952) và sửa
chữa, hoàn tất trong thời gian 1956-58 và 59 tại Sài Gòn.
“Vào khoảng năm tàn, tháng hết, ở miền Nam nước Việt có những buổi tối
đìu hiu lạnh như mùa Thu đất Bắc.
Gió buồn đuổi lá rụng trên hè. Mây bạc nặng nề trôi đi chầm chậm như chia
mối buồn của khách thiên lý tương tư.
Người xa nhà đột nhiên thấy trống trải trong lòng. Lê bước chân trên những
nẻo đường xa lạ, y thấy tiếc nhớ một cái gì không mất hẳn, nhưng không
còn thấy. Nhớ vẩn vơ, buồn nhè nhẹ. Cái buồn không se sắt, cái nhớ không
day dứt, nhưng chính cái buồn và cái nhớ đó mới thực làm cho người ta
nhọc mệt, thẫn thờ. Lòng người cũng như cánh hoa, chóng già đi vì thế…”.
Chính cái không gian và thời tiết đã làm Vũ Bằng nhớ tiếc, nhớ tiếc khoảng
không gian cũ trong đó Vũ quân đã sinh ra, lớn lên, rồi đi học và trở thành
con-người-Vũ-Bằng hôm nay với tất cả những phụ thuộc của kiếp nhân
sinh. Cái thú ăn uống cũng làm khổ con người không ít. Sự nhớ nhung quả
thực không tốn kém gì, nhưng nó làm ta nghĩ ngợi, tiếc nuối gần như thất
bại trước thực tế. Cái nhớ của Vũ Bằng nào có cao xa đâu, nó chỉ là “một
chén trà sen do nhà ướp, mấy cái bánh Tô Châu nhấm nháp vào một hôm
mát trời, một nồi cơm gạo tám ăn với thịt rim, bát canh cần bốc khói nghi
