nói: “Tôi chỉ cần kiếm tiền cho gia đình.” Chúng tôi lên xe buýt, đi dọc về
hướng bắc bờ hồ Esek. Xe buýt vừa cũ vừa dơ, người già và phụ nữ chen
chúc nhau, thêm một con dê núi đầy bụi bặm. Xe chạy chậm với tốc độ
30km/h, và luôn dừng trạm. Tôi lo lắng không thể đến nơi trước trời tối.
Nhưng vì quá mệt mỏi do tối qua suy nghĩ nhiều, tôi ngủ quên lúc nào
không hay.
Kalakaua ở phía đông hồ Esek. Khi tôi tỉnh dậy thì đã đến nơi. Mặt trời
lặn, vầng đỏ dường như muốn làm tan băng tuyết trên núi, bóng nhuộm
hồng mặt nước. Thiên nga trên hồ cũng trở thành chim lửa. Ráng chiều
chiếu rọi lên đỉnh giáo đường Nga ở hướng đông, và thêm ngôi bảo tháp có
kiến trúc giống Trung Quốc. Tôi đã lấy lại bình tĩnh.
Năm xưa sau khi vượt khỏi Thiên San, có thể cũng cảnh này từng đón
tiếp ngài Huyền Trang, có điều thêm vào những túp lều cùng dân du mục.
Giữa thế kỷ thứ 19, người Nga đã kiến lập biên cương tại đây, bắt đầu phân
chia biên giới vùng núi giữa Nga và Trung Quốc. Theo tiếng địa phương
Kalakaua có nghĩa là “Cổ Tay Màu Đen”, đại khái ám chỉ nơi đây đã sớm
là vùng định cư của người Nga. Thế nhưng địa phương này cũng quan hệ
mật thiết với một nhà thám hiểm Nga lừng danh Przhevalsky, người lần đầu
tiên khám phá ra nhiều vùng đất mới, trong đó bao gồm cả nơi xuất phát
của Trường Giang và Hoàng Hà. Mặc dù như vậy, ngài Huyền Trang không
lưu tâm đến nhà thám hiểm này lắm, bởi vì Przhevalsky có thành kiến sâu
sắc với người Trung Quốc: “Người Trung Quốc ở đây là sự kết hợp giữa
người Do Thái và kẻ trộm cướp tại Moscow, thật không thể chấp nhận. Tôi
không hiểu tại sao người châu Âu lễ phép với nhóm người thấp kém như
vậy.” Nếu như ngài Huyền Trang nghe được những nhận định của ông ta về
Phật giáo, ngài sẽ càng giận hơn, ông ta xem Phật giáo là: “Một tôn giáo hủ
bại, ngăn cản sự tiến bộ của loài người.” Khi chuẩn bị cho đợt thám hiểm
Trung Quốc lần thứ năm, thì Przhevalsky đột ngột qua đời. Nhân đây, thị
trấn này lấy tên ông ta để kỷ niệm, nhưng người Kirgizstan cũng hận ông,
khi Liên Xô vừa bị giải thể, họ liền yêu cầu phục hồi tên cũ trước kia của
thị trấn.
