Samarkand hoặc là Bukhara, nơi đó có Bazaar và ngôi đền Hồi giáo nổi
tiếng.”
Tôi hiểu sự thất vọng của Dima. Lúc ngài Huyền Trang đến, nơi đây là
một thị trấn quan trọng của con đường tơ lụa. Năm 679, nhà Đường chiếm
lĩnh Toái Diệp, kiến tạo thành, đồng thời thiết trấn thủ, có thể thấy tầm
quan trọng của nó lúc bấy giờ. Từ đó, các nô lệ ở Toái Diệp xuất hiện tại
Trường An, những điệu múa của họ đã được vào cung các nhà quí tộc. Thế
mà, sự huy hoàng đó nay là đống đất, chỉ có những nhà khảo cổ như
Valentina mới biết được giá trị của nó; dưới sự giúp đỡ của cô, tôi có thể
tưởng tượng được hình ảnh ngài Huyền Trang.
Valentina hãnh diện giới thiệu về vương quốc khảo cổ của mình, chỉ cho
tôi xem năm xưa đây là trại lính, kia là tự Viện, cung điện. Cô nói với tôi:
“Đây là điểm trao đổi tiền bạc của tuyến đường tơ lụa sa mạc và tuyến tơ
lụa thảo nguyên. Chúng tôi khai quật căn cứ vào tài liệu ghi chép của ngài
Huyền Trang. Ông nói chu vi thành dài 3,5 km, đúng như chúng tôi thấy.
Ông còn nói, thương nhân người Hồ cư trú ở đây, châu báu khắp nơi đều
tập trung về. Nơi đây, các thương gia mua ngựa và các đồ vật thường dùng,
người bản xứ thì dùng các loại da, lông súc vật để trao đổi hàng hóa.” Cô
mở túi lấy ra sáu tấm ảnh, ảnh thứ nhất là những tiền đồng Trung Quốc:
“Tại đây chúng tôi tìm thấy rất nhiều loại tiền đồng này, có thể là các
thương gia đều dùng nó. Tôi nghĩ đồng tiền Trung Quốc của các bạn được
mọi người sử dụng rộng rãi như tiền Mỹ hiện nay. Đây chính là tài vật của
con đường tơ lụa, cũng là nguyên nhân người Đột Quyết bằng mọi giá giao
chiến với nhà Đường. Cô có còn nhớ ấn tượng đầu tiên khi ngài Huyền
Trang gặp Tư Hãn Đột Quyết không?”
Ngài Huệ Lập từng miêu tả tỉ mỉ cuộc hội ngộ giữa ngài Huyền Trang và
Tư Hãn Đột Quyết Diệp Hộ. Lần đầu ngài Huyền Trang nhìn thấy con tuấn
mã của Diệp Hộ Tư Hãn, rất kinh ngạc. Diệp Hộ Tư Hãn mặc áo khoác
ngoài màu xanh, tóc xõa, cổ quấn sợi dây lụa dài đến sau lưng. Có 200 viên
quan hầu hai bên, họ đều phục sức dân tộc bằng lụa quí. Lính bên ngoài
