khoác cho Phật áo choàng La Mã và mang giày kiểu Athens; họ còn theo
truyền thống La Mã - Hy Lạp cố làm đầu tóc Phật uốn xoăn. Thế nhưng họ
cũng không quên đức Phật là một vương tử Ấn Độ, vì thế khắc cặp mắt của
ngài giống như hạnh nhân nửa khép nửa mở và lông mày mỏng. Vành tai
Phật đà rất dài là do vương tử Ấn Độ hay đeo châu báu nặng. Không còn
nghi ngờ gì, phong cách tượng Phật Kiện Đà La, tuy là vương tử Ấn Độ,
nhưng cũng giống vị thần mặt trời Apollo của thần thoại Hy Lạp.
Nếu như cảnh giới giác ngộ có thể biểu đạt, thì có thể xem các nhà nghệ
thuật Hy Lạp đã thành công. Tượng Phật tại Viện bảo tàng Peshawar, có
tượng đứng đưa hai tay lên như nói với chúng sinh không nên sợ hãi, có
tượng ngồi trầm tư trên tòa sen. Cặp mắt nửa nhắm nửa mở, vừa siêu nhiên
vừa xa vời. Khiến cho tôi có cảm giác an tĩnh, thoát tục siêu phàm. Từ Đại
Phật Bamiyan ở Afghanistan đến thạch khu Phật giáo ở Trung Quốc; từ tự
Viện, bích họa của Nhật Bản, Triều Tiên đến thạch điêu ở Indonesia, sự
xuất hiện những phong cách tượng Phật và Bồ tát Kiện Đà La khiến mọi
người ngạc nhiên, đây là lần đầu tôi nhìn thấy tại Kucha. Phong cách siêu
phàm thoát tục bất chợt lan tỏa khắp nơi. Ngày nay, chúng ta thật khó hình
dung Phật giáo không có tượng Phật. Không kể là đứng tại những vách núi
trên con đường buôn bán xưa kia, hay được thờ cúng trong các tự Viện,
trong các am thờ tại nhà, được đeo bên mình, tượng Phật luôn tượng trưng
cho Phật giáo.
Tôi ở lại Viện bảo tàng cho đến lúc đóng cửa. Các tượng Phật đã đưa tôi
đến một thế giới khác, nhớ lại những pho tượng ngài Huyền Trang năm xưa
từng tham bái trong tự Viện, tượng Phật hiện có tại Peshawar chỉ là số ít để
gợi lại hình ảnh huy hoàng của Phật giáo khi xưa, tôi cũng tự an ủi.
Tối đến, tôi cùng vợ chồng Peter đến câu lạc bộ của họ dùng cơm tối. Đó
là một ngôi nhà trệt có vườn hoa, trang trí đẹp. Khí trời se lạnh, các phụ nữ
đều quấn khăn, đàn ông mặc âu phục. Bữa tiệc mang phong cách Anh.
Trong tiệc, Peter báo cho tôi là anh đã dò hỏi những người bạn làm tại Liên
Hiệp Quốc của mình, tôi không thể vào Afghanistan. Taliban rất ngoan cố,
luôn độc đoán, họ không ngừng uy hiếp các nhân viên Liên Hiệp Quốc
