chúng tôi không quen với nghề nông, không cẩn thận sẽ bị cắt trúng tay,
trúng đầu, họ không thể gánh vác nổi trách nhiệm này. Thế là cả ngày cứ
nơm nớp lo cho chúng tôi; tối đến mệt muốn mở mắt không ra nhưng cũng
phải gắng khuyên bảo chúng tôi đừng ngại khổ.
Ngoài học công - nông ra, chúng tôi không học được bao nhiêu tri thức
hữu dụng. Trên tấm bảng đen mỗi phòng học là những biểu ngữ: “Thà là
cọng cỏ của Xã Hội Chủ Nghĩa, chứ không làm hạt mầm của Tư Bản Chủ
Nghĩa!” Đương thời, phần tử trí thức là đối tượng luôn bị phê phán; đi thi
nộp giấy trắng được xem là anh hùng. Học sinh vừa tốt nghiệp ra trường
phải về nông thôn tiếp thọ giáo dục, không thể tiếp tục học lên đại học, chị
tôi cũng theo trào lưu thời đại về quê làm công tác cách mạng. Mỗi lần chị
về, nghe chị kể toàn những chuyện nông thôn, nào là làm sao diệt cỏ bón
phân, làm sao gieo giống gặt hái, tôi cảm thấy số phận tương lai của mình
cũng thế thôi. Còn học làm gì nữa? Hàng ngày sống trong hỗn loạn, đợi
trưởng thành đi xây dựng địa cầu! Tôi không hiểu tại sao trong thời đại
“Càng có tri thức càng bị xem là phản động” này, ngoại lại khuyên chúng
tôi cố gắng học. Có thể ngoại kinh nghiệm từ những vở kịch đã xem. Trong
những vở kịch Trung Quốc thời xưa, người không có thân phận, cần phải
cố gắng học hành, một khi công thành danh toại, không những vinh qui bái
tổ, mà trạng nguyên còn có thể cưới được công chúa. Ngoại thường nói với
tôi, có tri thức, có bản lĩnh, lúc nào cũng có thể sử dụng được. “Con không
thể giống như ngoại bây giờ, ngay cả tấm bảng nam nữ đề trước cửa nhà vệ
sinh cũng không biết nữa!”- Ngoại đùa nói với tôi. “Nếu con chịu khó đi
học, thì tất cả việc nhà không cần động đến. Đi học dĩ nhiên là tốt hơn làm
việc rồi.” Ngoại ngoài việc khuyến khích tôi, còn dành cho tôi những món
ăn ngon vượt mức qui định.
Tình yêu thương của ngoại, và sự nghiêm nghị của bố đã giúp ích cho tôi
rất nhiều. Ông nhìn thấy số thanh niên trong đơn vị, thời kỳ đầu Cách mạng
Văn hóa thì họ ra sức đập phá, về sau thì lại lo hưởng thụ, không có tinh
thần cầu tiến, ông vô cùng ngán ngẩm. Chẳng lẽ công sức cha ông đổ ra để
giành độc lập, tương lai để lại cho nhóm người này kế thừa? Sự mệt mỏi
