Nơi một góc chật hẹp trong trường Bắc Đại (tên gọi tắt trường Đại học
Bắc Kinh) cũng sôi nổi lạ thường, mỗi ngày đều có sinh viên thuyết trình,
nội dung không ngoài khoa học và dân chủ. Quan điểm sắc bén của họ
khiến cho tôi - sinh viên mới vào - cảm thấy giật mình, thậm chí có chút lo
lắng cho họ. Ở quê tôi, phát biểu những lời như vậy là bị bắt ngay lập tức.
Nhưng chỉ thời gian ngắn, tôi cảm thấy nỗi lo của mình dư thừa, vì đây là
Bắc Đại, là con người Bắc Đại, là tinh thần Bắc Đại. “Tư tưởng tự do, bao
dung hết thảy” tín ngưỡng được tôn thờ gần trăm năm nay tại Bắc Đại.
Cũng do chính tín ngưỡng này đã sản sinh từng tốp từng tốp phần tử tri
thức có tinh thần độc lập và tư tưởng tự do, họ đã trở thành rường cột của
xã hội, thúc đẩy cải cách Trung Quốc. Lịch sử phong kiến chuyên chế ngàn
năm đã ăn sâu gốc rễ, tiếng nói tự do của người Bắc Đại tuy rất yếu, cũng
như mầm cây ớt, lúc nào cũng trong nguy cơ bị giẫm, thế nhưng các sinh
viên Bắc Đại chưa hề lui sụt tín ngưỡng của mình.
Đây chính là hy vọng của dân tộc Trung Hoa!
Đại học Bắc Kinh là sản phẩm của cuộc cải cách năm Mậu Tuất (năm
1898), là sản phẩm của cải cách Trung Quốc. Để sau đó hơn 80 năm, Trung
Quốc lại thêm một lần mở cửa, Bắc Đại tất nhiên là tiên phong cho phong
trào, là điểm giao thoa hai nền văn hóa Đông - Tây. May thay chuyên
ngành của tôi là Anh ngữ. Trong thoáng chốc, khóa trình của chuyên ngành
đã đưa tôi vào một thế giới mới. Lúc trước, những ngữ lục của môn triết
học - chúng tôi phải học thuộc y như những công thức toán học, vì thế cứ
đến giờ này chúng tôi lại nhức đầu. Tại Bắc Đại, tôi học giờ đầu tiên về lịch
sử triết học phương Tây, đọc tác phẩm của triết gia nổi tiếng nước Anh -
Bertrand Russell. Trang đầu của sách là câu nói khiến tôi không thể lý giải:
“Mục đích của triết học là giúp cho người ta biết cách sống trong tình
huống không biết.” Vì từ Khổng Tử cho đến Mao Trạch Đông, tư tưởng
giáo dục và xã hội của chúng tôi định ra khuôn thước sẵn cho mỗi người,
dạy chúng tôi tin theo một đáp án, một chân lý tiêu chuẩn. Không ai có thể
vượt qua khuôn phép này, bằng không sẽ bị đào thải, chúng tôi chỉ có thể
sống trong mực thước đó mà thôi.
