đối với đấu tranh giai cấp và nỗi lo lắng cho vận mệnh nước nhà khiến bố
đâm ra bực bội, thường đổ vạ lên đầu chúng tôi. Thế nhưng chỉ cần nhìn
thấy chúng tôi đang học hay đang xem sách, cơn nóng giận của ông liền
lắng dịu. Trên trường không thể quản lý, nhưng ở nhà là quyền hạn của
ông, dưới mắt ông, đứa nào học giỏi thì đó là con ngoan.
Năm 1978, trường đại học tuyển sinh trở lại, kết thúc thời kỳ vào đại học
không cần thi tuyển của thời Cách mạng Văn hóa, chế độ khoa cử ngàn
năm trước - học giỏi thì thi đỗ là việc hiển nhiên, đã được áp dụng trở lại.
Người có thân phận bình thường như tôi, lại sinh trưởng ở một thành phố
nhỏ, thì đây là cơ hội duy nhất để tiến thân. Trời không phụ kẻ có lòng,
năm 1982, tôi thi đậu vào trường Đại học Bắc Kinh. Khi cầm mảnh giấy
báo nhập học, không thể quên được cảm giác hưng phấn của tôi lúc bấy
giờ. Tôi thấy mình giống như Phạm Tiến được trúng cử. Nói chi trường
Oxford, trường Cambridge có lịch sử lâu đời, chỉ có người Trung Quốc và
người hiểu lịch sử cận đại Trung Quốc mới biết được địa vị độc đáo của
trường Đại học Bắc Kinh trên phương diện học thuật tư tưởng Trung Quốc.
Khi tôi vào học, ngôi trường được xem là học phủ tối cao toàn quốc cũng
như cả nước - sau khi “nhóm bốn người” xuống chức - đang tiến hành kịch
liệt phê phán tư tưởng của Cách mạng Văn hóa. Nguyên nhân nào đưa đến
kiếp nạn chưa từng thấy trong lịch sử Trung Quốc này? Dân tộc tôi chưa
từng thấy có thời kỳ nào như thời Cách mạng Văn hóa này, vài ức người
chỉ cùng đọc một quyển sách, cùng nói một câu, cùng hô chung một khẩu
hiệu, cùng hát một bài ca, dùng tư tưởng của một người để làm tiêu chuẩn
phê phán hết thảy; từ trước đến nay cuộc sống xã hội của chúng tôi chưa
từng thấy điên đảo như vậy, vợ chồng phản nhau, cha con thành thù. Cách
mạng Văn hóa tạo cơ hội bộc lộ tính xấu tiềm ẩn của con người. Dưới khẩu
hiệu của cách mạng, ai cũng có đặc vụ giám sát nhau, viết báo cáo, tùy ý
bội phản bán đứng người thân, bạn bè, đồng chí; nhiệt tình, lý tưởng, hy
vọng của nhiều đời, v.v... tất cả đổi lại chỉ là sự thống khổ và hy sinh. Tại vì
sao? Trong lớp, ký túc xá, ngoài sân trường, các sinh viên triển khai biện
luận sôi nổi.
