vực ngoại ô hoang vắng này làm nơi an nghỉ!” Ngài Huyền Trang khi đến
đây cũng vô cùng thất vọng. Ngài không chỉ buồn vì đức Phật nhập Niết
Bàn, mà còn xót cho sự mai một của Phật giáo tại Ấn Độ. Nhưng ngài nhớ
lại lời đức Phật dạy tôn giả Anan: “Chớ nên tuyệt vọng, chớ nên bi thương.
Hãy lấy chánh pháp làm vị đạo sư của ông. Nỗ lực tinh tấn để giác ngộ.”
Ngài Huyền Trang cho rằng đây cũng là lời dạy ngài. Đức Phật tuy đi xa,
nhưng chánh pháp vẫn còn. Phật chính là pháp, pháp chính là Phật không
sai khác. Chánh pháp rộng truyền thì đức Phật luôn vĩnh hằng. Ngài Huyền
Trang vững tâm vào công việc hoằng dương chánh pháp.
Nhưng tượng đức Phật nhập Niết Bàn đã bù đắp nỗi thất vọng của tôi. Y
như ngài Huyền Trang từng thấy, tượng nằm chính giữa đại điện, toàn thân
khoác cà sa đỏ. Một vị giữ chùa đang cẩn thận quét lớp bụi trên mình ngài,
dường như sợ đánh thức đức Phật. Diện mạo ngài toát ra vẻ an tường giải
thoát, khiến bạn cảm giác ngài không hề ưu tư. Đây chính là lời dạy của
ngài suốt đời, cũng là thành công của nghệ thuật Phật giáo. Càng nhìn lâu,
tôi càng hiểu nguyên nhân vì sao ngài Huyền Trang cũng như các tín chúng
tìm cầu Niết Bàn - Niết là rời bỏ, Bàn là cấu nhiễm. Tóm lại, Niết Bàn
chính là giải thoát sau cùng.
Niết Bàn không phải thiên đàng như người đời thường nghĩ. Nó có hai
mặt: một là lúc đang sống, hai là sau khi chết. Đức Phật dưới cây bồ đề đạt
được loại thứ nhất. Ngài diệt trừ hết mọi tham, sân, si, bình tĩnh đối diện
hết thảy. Nhưng Niết Bàn thứ hai là gì? Phải chăng là một cảnh giới cao
hơn mà các tín chúng Phật tử thường nói? Nó có khác với loại đầu hay
không? Nếu như nói đó là giải thoát sau cùng, vậy có nghĩa là không có gì
nữa? Nếu không phải, vậy những vị đã giác ngộ đi về đâu? Tôi biết ngài
Huyền Trang không hỏi như vậy bao giờ. Và chính đức Phật cũng không
khuyến khích chư đệ tử đi tìm câu trả lời, vì những câu hỏi đó không có ích
đối với sự tu tập của họ.
Tôi mang theo những câu hỏi này rời khỏi nơi đức Phật nhập Niết Bàn.
Hoàng hôn, tôi về đến nhà trọ, nhìn thấy đôi vợ chồng già người Tích
Lan đang ngồi trên ghế dài trong vườn, trên vai khoác tấm sa-ri mà thanh
