để xây chùa, tạo động: Các ngọn núi nổi tiếng Trung Quốc như Thái sơn,
Ngũ Đài sơn, Nga Mi sơn, Cửu Hoa sơn đều có chùa Phật giáo; các thạch
động trên đường đi tôi từng thấy cũng đều dựa vào thế núi, khe nước. Thế
nhưng Ajanta cá biệt có động thiên.
Tôi đi theo một hành lang tiến vào động thứ 26. Chữ khắc trong động
chứng minh sự ghi chép của ngài Huyền Trang: “Tăng nhân Ajanta do cảm
kích mà tạo động này.” Thạch khu cao mười mấy mét, sâu hơn 30m, ngoài
cùng là Phật tháp cao tận đỉnh, những cây cột đá giả gỗ to lớn. Không chỉ
vậy, những thạch nhũ điêu khắc trong động lưu lại ấn tượng sâu sắc cho
ngài Huyền Trang, tôi kinh ngạc nhất là tượng Phật dài hơn 20m mà ngài
Huyền Trang có đề cập, nhưng là tượng Phật nhập Niết Bàn. Ánh nắng
xuyên vào động khiến tượng đá sinh động như người thật. Nghe nói động
này mất hơn 20 năm mới hoàn thành. Nào đục, nào búa! Dường như những
người thợ đã hòa quyện chính mình vào cái lạnh của đá khiến cho chúng có
linh hồn; họ biến cái vô thường thành vĩnh hằng, biểu thị lòng thành của
mình. Tôi không dám nói là mình đã ngộ hoàn toàn, nhưng đứng trước
thạch tượng truyền tải tinh thần và lịch sử này tôi cảm nhận chúng vô cùng
vi diệu.
Ngài Huyền Trang không hề nhắc đến, nhưng sự thật những bức họa
điêu khắc tại Ajanta vô cùng huy hoàng xán lạn. Khi nhìn thấy chúng, tôi
đã hiểu vì sao. Điêu khắc nơi đây có một vẻ uy nghiêm khiến bạn phải khởi
lòng kính ngưỡng lễ bái. Bích họa tại Ajanta diễm lệ, sinh động và gần gũi.
Nó là quyển sách dài về cuộc sống Ấn Độ cổ đại hoàn mỹ. Nó khiến tôi
nghĩ đến bức họa bên bờ hồ tiết Thanh minh, có điều bức họa nơi đây có
mặt sớm hơn nhiều. Thạch khu nơi đây có từ thế kỷ thứ II, các bức họa
phần nhiều xuất hiện vào thế kỷ thứ V, VI - trước ngài Huyền Trang đến
100 năm. Cung điện nguy nga trên bích họa có phải là cung điện của vua
Giới Nhật thống trị Ấn Độ mà ngài Huyền Trang từng bái kiến? Những
ngôi tự Viện cao vút nguy nga có phải được mô tả trong Đại Đường Tây
Vực ký. Và đây những khu chợ với nhiều người buôn bán, những nông dân
khổ cực ngoài đồng, đương nhiên không thiếu những người tế tự trong xã
