cho phép lưu thông hơn chục chiếc xe, phần lớn đều đã đình chỉ. Nguyên
nhân sợ các phần tử bạo động cướp xe chạy. Đợi nửa tiếng, thì một chiếc xe
cũ trờ tới trước mặt. Trên xe, người tài xế luôn làu bàu, vì đây là chuyến
thứ nhất trong tuần của ông, tổn thất thu nhập không ai bù. Chúng tôi nói,
nếu ông đồng ý đợi chở chuyến về thì chúng tôi sẽ trả gấp ba giá, ông mới
bớt càu nhàu.
Vừa mới ra khỏi thành, xe chúng tôi bị ngăn lại. Vài cảnh sát người Hồi,
súng trên vai, ngó chằm chằm người tài xế, sau khi kiểm tra hàng loạt giấy
tờ mới cho xe đi. Dọc đường là rừng cây dâu, nhìn có vẻ đã nhiều năm.
Trên vài cây có gắn biểu ngữ vàng: “Đả đảo những ai phân biệt chủng tộc!
Tăng cường sự thống nhất tổ quốc!” Xe qua vài trạm kiểm soát, cuối cùng
dừng trước cửa hợp tác xã tơ lụa.
Nơi đây giống như bãi xe lớn tôi thường thấy tại các quốc lộ phương
bắc, trong sân có vài chiếc xe lừa đặc chế của Tân Cương. Sau lưng là
những căn phòng gạch thấp, nhiều tấm kính cửa sổ đã bể. Thật khó tin đây
là nơi sản xuất lụa? Bước vào phòng, tôi nhìn thấy nhiều người già đang
bận bên khung cửi, các khung cửi cũ kỹ như cả trăm tuổi. Các cụ nơi đây
giống bà cụ bán vải ngoài chợ, đều đã 70 - 80 tuổi. Khắp nơi đầy bụi, ngoại
trừ khúc lụa còn sót trên khung là tươi sáng. Từ khung cửa kính bể trong
góc phòng, tôi nhìn thấy sân sau có một nồi lớn, hai phụ nữ trẻ đang ươm
tơ từ nồi nước sôi sau đó kéo trên khung bánh xe. Sức nóng làm mặt họ ửng
hồng, mồ hôi nhễ nhại.
Đây là phương thức ươm tơ cổ truyền, tôi vừa hưng phấn kể cho chị
Dương nghe, vừa liên tục chụp ảnh - “Em không dám tin là lối ươm tơ lạc
hậu này lại đem đến sự giàu có cho con đường tơ lụa”, nhưng đây là sự
thật. Theo sự ghi chép tại Vu Điền, một gia đình mỗi ngày nộp thuế tương
đương 42m lụa, khắp Vu Điền có hơn vạn gia đình. Có người còn nhờ quan
sở tại đòi nợ giúp từ các thương gia.
Người Vu Điền tuy học được bí quyết làm lụa, nhưng lụa của họ không
đẹp bằng lụa trong nước. Không phải do họ học không tới nơi, mà vì họ
quá thành thực. Chỉ khi ngài phá kén họ mới bắt đầu ươm tơ, như vậy lụa
