Thiền tông lấy Lục Tổ Huệ Năng làm đại biểu. Tổ vì các đệ tử thuyết bộ
“Lục Tổ Đàn kinh”, là bộ sách duy nhất do các cao tăng đại đức Trung
Quốc trước tác được xưng là Kinh. Ngài Huệ Năng nói với các đệ tử, người
người đều có tâm thanh tịnh, tức là Phật tính, thấy được nó lập tức thành
Phật. Ăn cơm, uống trà, chẻ củi, gõ chuông, hóng mát, làm bất kỳ việc gì, ở
đâu, lúc nào cũng có ý thiền; chỉ chuyên tụng kinh, ngồi thiền không dễ gì
giác ngộ. Một vị đại sư khác của Thiền tông là ngài Hoài Nhượng thấy đệ
tử là ngài Đạo Nhất chuyên ngồi thiền, bèn hỏi vì sao? “Muốn thành Phật”-
Đạo Nhất trả lời. Hoài Nhượng Thiền sư cầm cục gạch mài trên đá nói là
muốn mài thành gương, Đạo Nhất thấy lạ bèn hỏi: “Mài gạch sao có thể
thành gương?” Hoài Nhượng hỏi lại: “Mài gạch không thể thành gương thế
thì ngồi thiền sao có thể thành Phật?”
Tịnh Độ tông đề xướng nhất tâm niệm Phật, cho rằng niệm Phật sẽ được
vãng sinh Tây phương cực lạc của Phật A Di Đà. Bồ tát Quan Âm là trợ thủ
đắc lực nhất của Phật A Di Đà, thiên thủ thiên nhãn, không có chỗ nào mà
không có ngài, không có người nào không được cứu, chỉ cần chuyên tâm
niệm danh hiệu của Phật Di Đà, tức sẽ được cứu vãng. Đối với người dân
khổ nạn trầm luân, cõi Tịnh Độ Tây phương của Phật A Di Đà là nơi tuyệt
vời nhất của họ.
Huyền Trang từ trước đến giờ chưa hề ngừng nghỉ công việc nghiên cứu
các tông phái, giống như sau này ông từng dạy đệ tử Huệ Lập rằng các
quan điểm hệ phái không tương đồng, thậm chí tương khắc nhau, thế nhưng
tất cả đều cho rằng đồng dẫn đến lộ trình giác ngộ, hơn nữa họ đều nhận
định lý luận tông phái mình là chân truyền từ Phật đà. Mặt khác, Huyền
Trang cũng giống như bao nhiêu người Trung Quốc xem trọng hiện thực,
không giống như dân Ấn thích tư duy logic trừu tượng. Phật đà khổ luyện
tu hành nhiều năm, cuối cùng thành đạo, điều này cùng với câu “Phóng hạ
đồ đao, lập tức thành Phật” mà Thiền tông thường giảng, hay sự nhấn mạnh
nhất tâm niệm Phật của Tịnh độ tông dường như mâu thuẫn nhau. Nhất là,
vấn đề căn bản Phật tính, các học phái giải thích không thống nhất. Có phải
mọi người đều có khả năng thành Phật? Huyền Trang nói với Huệ Lập:
