kẻ cướp thổ phỉ mà thôi (“Luận ngữ - Dương hóa”). Hơn thế ngài còn nêu
ra một câu danh ngôn thiên cổ “Tam quân khả đoạt soái, thất phu bất khả
đoạt chí” - Có thể đoạt được tướng của ba quân nhưng không thể đoạt được
chí của thất phu - điều này đã phản ánh tác dụng việc coi trọng cao độ
“Tín” và “Nghĩa” trong việc cai trị dân chúng.
Khổng Tử cho rằng tướng soái cần phải lâm nạn không kinh sợ, có dũng
có mưu, văn võ song toàn. “Luận ngữ - Thiên thuật nhi” có một đoạn ghi
chép rằng:
Tử Lộ viết: Tử hành tam quân, tắc thuỳ dữ?
Tử viết: Bạo hổ bằng hà, tử nhi vô hối giả, ngô bất dữ dã. Tất dã lâm sự
nhi cụ, hảo mưu nhi thành giả dã.
Chữ “hành” ở thời cổ đại có thể chỉ việc hành quân, có ý nghĩa là xuất
quân đi đánh trận. Chữ “dữ”, là động từ, có nghĩa là đi cùng. “Bạo hổ” chỉ
tay không vật nhau với hổ. “Bằng hà” là chỉ đôi chân bơi qua sông. Ý nghĩa
của đoạn này nói rằng: Học sinh của Khổng Tử là Tử Lộ hỏi ngài: “Nếu
thầy thống lĩnh quân đội đi đánh trận, thì thầy sẽ cộng sự với loại người
như thế nào? Khổng Tử nói: “Loại người chỉ biết liều lĩnh, chân đất, tay
không đánh nhau với hổ, không dùng thuyền mà dùng tay bơi qua sông,
biết chết mà không hối hận, thì ta không cộng sự với loại người như thế.
Những người mà ta cộng sự nhất định phải là những người gặp nạn không
kinh sợ, làm việc cẩn thận, giỏi dùng mưu lược, xuất quân là tất thành
công. Có ba sự việc mà Khổng Tử đặc biệt thận trọng chú ý đó là “Trai
giới, chiến tranh và bệnh tật” (“Luận ngữ - Thuận nhi thiên”), sở dĩ ngài
đặc biệt thận trọng đối với chiến tranh, bởi vì chiến tranh là việc đại sự an
nguy, tồn vong của đất nước. Do đó ngài đã chỉ ra rõ ràng chính xác là:
tướng soái không thể lỗ mãng, bạo ngược, cần phải lâm nguy mà không sợ,
ung dung không vội vã, có dũng, có mưu, văn võ kiêm toàn. Suốt cuộc đời
Khổng Tử đã tham gia qua rất nhiều hoạt động chính trị, quân sự, bản thân
ngài chính là một đại mưu lược gia văn võ kiêm bị. Suốt cuộc đời Khổng
Tử mò mẫm tìm tòi đạo trị quốc, thế nhưng với điều kiện xã hội mà ngài
