hỏi ông: “Khi tới các nước thầy đã đem đạo lý nào để nói với vua các nước
trước?”.
Mặc Tử nói:
- Tới những quốc gia khác nhau, phải nên có sự phân tích, xem bệnh mà
bốc thuộc. Thế nhưng trước sau ông không quên điều “nghĩa”. Ông nói: Ví
dụ như xây một bức tường, người biết xây thì xây, người biết trộn đất thì
trộn đất, người biết ngắm nghía mừng rỡ thì ngắm nghía mừng rỡ. Sau đó
mới thành được bức tường. “Vi nghĩa” là điều phải làm. Người giỏi biện
luận thì biện luận, người giỏi thuyết thư thì thuyết thư, người giỏi làm việc
thì làm việc, sau đó thì việc nghĩa sẽ thành. Mặc Tử dù ở đâu cũng không
quên “Vi nghĩa”, hơn thế còn giáo dục học trò sử dụng các loại phương
pháp để tuyên truyền “Vi nghĩa”.
Ngoài ra đối với thiện, ác, quỷ thần v.v... Mặc Tử cũng có sự lý giải của
bản thân ông. Mà những lý giải này đều là nguồn gốc trong toàn bộ tư
tưởng mưu lược chính trị của ông, nó hoàn toàn nhất trí với chủ trương
chính trị của ông. Vì chịu sự hạn chế của thời đại, Mặc Tử không thể tin
tưởng vào “Thiên chí”, quỷ thẩn. Thế nhưng ông lại biết lợi dụng “Thiên
chí” quỷ thần một cách cao minh sáng suốt để phục vụ cho những quan
điểm chính trị của mình. Mặc Tử tuyên truyền và đẩy mạnh Kiêm ái,
Thượng Hiền, Thượng Đồng, Phi Công, Vi nghĩa v.v... mà ông đề xuất ra,
chính là những tiêu chuẩn thưởng thiện phạt ác của quỷ thần “Thiên chí”.
Thế nhưng ông lại không thừa nhận sự tồn tại của “mệnh”. Ông nói: “Mệnh
giả, bạo vương sở tác, cùng nhân sở thuật dã” (Mặc Tử - Phi mệnh) ý nghĩa
của câu nói đó là: cái gọi là “mệnh” hoàn toàn là do những ông vua tàn bạo
bịa đặt nhào nặn ra, những người nghèo khổ là người bị lừa đảo, nói dựa
theo mà thôi. Cho nên ông khuyên mọi người: “Người dựa vào sức lực của
mình thì sống, người không dựa vào sức mình thì không sống” (“Mặc Tử -
Phi lạc”). Loại tư tưởng coi rẻ mệnh trời này, đã có ảnh hưởng rất sâu sắc
đối với hậu thế.
MƯU LƯỢC QUÂN SỰ
