người tốt, kẻ xấu đều có thể dùng được cả. Người hiền tài dùng Thế có thể
cai trị được thiên hạ, còn kẻ xấu dùng Thế thì sẽ lam loạn thiên hạ. Làm
người thống trị, chẳng những có vua tôi tài ba sáng suốt dùng quyền lực
của mình để cai trị đất nước, cũng có những bề tôi gian nịnh dùng quyền để
hại dân, hại người hiền tài. Người làm vua, cần phải sử dụng tốt quyền thế.
Ông đã kể một câu chuyện ngụ ngôn để nói rõ thuật trị quốc này:
Tạo Phụ đang cuốc đất, có hai cha con ngồi xe đi qua đường. Ngựa kinh
sợ, không dám đi. Người con xuống xe, đi trước dắt ngựa. Người cha ở
phía sau đẩy xe, lại mời Tạo Phụ tới đẩy giúp ông ta. Tạo Phụ cất dọn nông
cụ, nhảy lên trên xe, ngồi vào vị trí của người đánh xe, cầm chắc dây
cương, giơ roi vút mạnh, tức thì ngựa chạy lồng lên. Ông đã dùng câu
chuyện này đế nói rõ đạo lý nhà vua thống trị quần thần và dân chúng. Nếu
Tạo Phụ thông hiểu được thuật đánh xe, cho dù ông ta có dùng hết sức để
giúp đỡ việc đẩy xe thì con ngựa kia vẫn không chịu dùng sức, xe vẫn
không thể chạy được. Vậy mà bây giờ, Tạo Phụ an nhàn ngồi trên xe, để
cho xe chở mình đi, là bởi vì Tạo Phụ có kỹ thuật điều khiển xe ngựa.
Đối với vị vua của một nước mà nói, đất nước cũng giống như chiếc xe
của nhà vua, mà “Thế” (tức là quyền lực) của nhà vua cũng ví như con
ngựa của nhà vua. Không có thuật trị quốc, cũng giống như không có thuật
điều khiển ngựa mà thôi, thân thể mệt mỏi mà đất nước vẫn không tránh
khỏi tai họa loạn lạc. Nếu có thuật trị quốc cũng giống như có thuật điều
khiển ngựa vậy, thân ngồi ở trên chỗ yên ổn mà đất nước vẫn có thể cai trị
được, trở nên giàu có cường thịnh.
“TRỊ LẠI BẤT TRỊ DÂN”
Cai trị quan lại không cai trị dân (“Hàn Phi Tử - Ngoại trữ thuyết hữu
hạ”), “Làm lợi cho dân tất dân sẽ quy theo” (“Hàn Phi Tử - Ngoại trữ
Thuyết Tả thượng”). Hàn Phi chủ trương: Con đường hữu hiệu để cho vua
thống trị quốc gia và dân chúng, thực ra không phải là đích thân nhà vua
đến cai trị dân chúng, mà phải thông qua quan lại các cấp để cai trị. Điều
này cũng giống như một người lắc rung cây. Nếu anh hái từng lá cây một,
