NAM HOA KINH - Trang 26

Thiên Đại- Tông- Sư nói:" Kìa Đạo thì có tình, có tin, không làm, không
hiện, có thể nhận được mà không thể thấy được. Đạo thì tự bản tự căn, khi
chưa có Trời Đất vốn đã tồn tại từ xưa. Nó làm ra các đấng thiêng liêng qủy
thần, cùng Thượng đế; Nó sinh ra Trời, Đất; Nó ở trước Thái Cực mà
không xem là cao, ở dưới lục- cực mà chẳng thấy là sâu; Nó sinh trước Trời
Đất mà chẳng gọi là lâu, dài hơn Thượng Cổ mà chẳng gọi là già". (Phù
Đạo hữu tình, hữu tín, vô vi vô hình; khả truyền nhi bất khả thụ, khả đắc
nhi bất khả kiến; tự bản tự căn, vị hữu thiên địa, tự cổ dĩ cố tồn; thần quỷ
thần đề, sinh thiên sinh địa, tại thái cực chi tiên nhi bất vi cao, tại lục cực
nhi hạ chi bất vi thâm, tiên thiên địa sinh nhi bất vi cửu, trường ứ thượng cổ
nhi bất vi lão)
Đạo là Nguyên- lý sinh ra Trời Đất Vạn- Vật nên gọi là" tự bản tự căn",
nghĩa là tự mình là gốc, là rễ của mình, chứ không phải do một gốc hay một
rễ nào khác ngoài mình tạo ra. Đạo cũng là" vô thủy vô chung", " thường
tồn bất biến" và vạn vật dựa vào đó mà sinh sinh không dừng vậy.
***
Đạo, như ta đã thấy, biểu- hiện nơi vạn sự vạn vật, bởi vậy, không sự vật
nào là không có cái tính" tự sinh", " tự trưởng", " tự hủy", " tự diệt" của nó.
Như thế, ta có thể nói rằng sự" tự sinh, tự trưởng, tự hủy, tự diệt" của vạn-
sự vạn vật chính là những hành động" tự vi, tự hóa" của mỗi sự vật trong
đời, mà ta cũng có thể gọi đó là" chỗ tác- vi của Đạo" mà không sai, vì"
không có vật nào là không có Đạo" ở trong cả. Hai chữ" tự- hóa" của
Trang, chính là thuyết" vô- vi nhi vô bất vi" của Lão tử.
***
Còn quan niệm về chữ Đức của Trang tử như thế nào?
Thiên Thiên- Địa có nói:" Thuở thái- sơ của Trời Đất thì đã có cái Vô. Cái
Vô ấy không có tên, và là nơi phát sinh ra cái Một, nhưng cái Một ấy cũng
chưa có hình. Khi mà vạn vật" được cái Một ấy (2) cái đó gọi là Đức". "
Thái sơ hữu Vô, Vô hữu Vô danh. Nhất chi sở khởi, hữu Nhất nhi vị hình.
Vật đắc dĩ sinh, vị chi Đức."
Trong câu" thái sơ hữu Vô", chữ Vô đây là chỉ về Đạo. Câu" nhất chi sở
khởi" của Trang tử " Vô là chỗ phát sinh ra cái Một" thì đồng với câu" Đạo