tìm vật gì đó trong đống đồ cũ, Mô-níc tình cờ trông thấy nó, nàng
mang đi xếp lại một chỗ như một vật quí giá, và suốt đêm nàng đem ra
nghiền ngẫm, cố gắng tìm trong tâm hồn của một người để hiểu được tinh
thần của cả một dân tộc. Mô-níc khó lòng thông suốt hết những điều của Rô-
manh Rô- lăng viết. Vì nàng chưa hề đọc một tác phẩm nào của Tôn- stôi cả,
cho nên nàng phải tự mò mẫm theo những tư tưởng của người công dân vĩ
đại đó, con người đáng phục đã say sưa, gian khổ đấu tranh suốt đời để đi
tìm chân lý. Nhưng làm thế nào mà Tôn-stôi có thể đề xướng lý thuyết
không chống lại sự tàn bạo được?
Ổ, Mô-níc hiểu rõ rằng rất cần chống lại sự tàn bạo nếu không nó sẽ đè
bẹp tất cả. Là vì sự tàn bạo được vũ trang từ đầu đến chân bằng đại bác,
bom, súng liên thanh, trại tập trung bạo lực, xảo trá, sự dửng dưng tàn nhẫn
đối với con người, đối với trái tim của con người... Chính các vĩ nhân đã sai
lầm! Vậy theo nàng thì nên như thế nào, hỡi cô con gái bình dị trong cái thị
trấn nhỏ bé bên dãy núi An-pơ? Nhưng sao tim nàng đập mạnh như vậy, khi
nàng đọc chuyện về một người Nga mà nàng chưa hề quen biết? Vì là cả
nhân dân của ông ta cũng tán thành chống lại sự tàn bạo: họ đã đứng lên
chống lại bọn áp bức và lật nhào chúng để bảo vệ lấy cuộc sống của mình,
bảo vệ lấy chân lý của mình.
Thỉnh thoảng Mô-níc giở đúng ngay trang sách có ảnh Tôn- stôi, và
ngắm nghía nét mặt ông một lúc lâu. Đôi mắt xa lạ nhìn thẳng vào mắt nàng,
đòi hỏi ở nàng những gì? Cái nhìn nghiêm nghị tinh anh, sáng suốt đã khiến
nàng lo lắng hay sao? Đúng là nó có hiệu lực đối với tất cả những ai đã
trông thấy nó trên đời. Nó đòi hỏi sự thật, lòng chân thành, và nếu bạn đã sai
lầm trong việc chọn lấy con đường dẫn tới chân lý này, thì nó gọi bạn đi tìm
con người để đạt tới đích! Có thể, lòng khao khát chân lý đó sẵn có ở mọi
người dân Nga chăng? Chính nó đã làm cho họ trở thành những con người
vững như đồng trong chiến đấu chăng?
