công việc hàng ngày. Thế rồi thời gian trôi qua thật nhanh, giờ trả bài đã
đến. Nàng không thuộc bài, giáo sư quở trách và nàng cảm thấy xấu hổ.
Đêm đến, khi phải thay áo nằm ngủ trong phòng giữa nhiều người, nàng
thấy ngại ngùng, khó chịu. Nàng trèo lên chiếc giường sắt nhỏ, cố nhắm
mắt lại, nhưng hai mắt vẫn mở to. Nàng nhớ đứa con trai mà nàng đã ngủ
chung từ khi sanh nó ra.
Ba năm mà nàng phải theo học trong trường dài vô tận. Ngày lại ngày,
tâm hồn của nàng bay bổng về mái nhà xưa, về hai đứa con. Nàng không hề
tập trung được tinh thần vào việc học. Nhiều người cho nàng ngu đần. Nàng
nghe được hai giáo sư nói về nàng. Một người nói:
— Bà ta không học được gì. Điều đó khiến người ta khó chịu khi nghĩ
đến sự thông minh và sức học của chồng bà ta. Có những người sanh ra ngu
đần và không có cách nào cứu chữa.
Người kia nói với giọng mến tiếc vì bà giáo có cảm tình với nàng.
— Dường như không có cách nào mở mang trí óc bà ta.
Người ta tập hợp nhà trường lại để nghe một nhân vật lỗi lạc diễn thuyết.
Người này sẽ thuyết trình về Cách mạng, về Tam dân chủ nghĩa, về tân kỷ
nguyên.
Người thiếu phụ ngồi giữa những người khác, lòng se lại vì những lời
nghe lóm. Nàng nhìn chung quanh, ngắm các cô bé đang chăm chú nghe
diễn thuyết. Các cô học trò lớn - đã quá tuổi lấy chồng - được nàng đặc biệt
chú ý. Các cô này học cao hơn nàng rất nhiều năm.
Bây giờ nàng chợt thấy những người đàn bà mà Vương đề cập cũng ở kế
bên nàng. Họ đọc và viết nhanh như đàn ông.
Tất cả đều hiểu những lời của diễn giả, còn nàng thì không hiểu một chút
gì về những danh từ như “chế độ kinh tế” và nhiều câu khác mà nàng chưa
hề nghe. Nàng không dám hỏi vì biết là mình quá dốt.
Bây giờ nàng mới biết chắc các cố gắng của mình thật là vô ích. Nàng sẽ
không bao giờ giống được những người đàn bà kia, dù cho nàng cố gắng
tận lực. Nàng biết điều khiển ngôi nhà cũ, săn sóc con cái, cha mẹ chồng.
Nhưng ở đây người ta đã đòi hỏi những điều quá sức nàng. Nàng phải trở
về nhà. Và trong khi giọng nói trong trẻo và to tiếp tục vang lên, người
