Kẻ cầm quyền kia cũng thu hút tư bản nhỏ hơn theo cung cách khác.
Chừng nào mà con người còn sống hoà trộn vào với nhau và khi các điều
kiện đang được cào bằng thì người nghèo có nhiều nguồn lực hơn, nhiều
thông tuệ và ước vọng hơn. Người nghèo tìm cách cải thiện thân phận mình,
và anh ta đạt tới mục tiêu bằng dành dụm tiết kiệm. Vậy là ngày lại ngày
việc dành dụm tiết kiệm làm nảy sinh ra vô vàn tư bản nhỏ, là những kết quả
chậm chạp và liên tục của lao động; những đồng vốn này gia tăng không
ngừng. Nhưng đại bộ phận những thứ tư bản này không sinh lợi, chúng tồn
tại tản mát khắp nơi. Điều đó làm nảy sinh ra một thiết chế bác ái mà, nếu
tôi không nhầm, dần dà sẽ trở thành một trong những thiết chế chính trị lớn
nhất của chúng ta. Có những con người từ thiện đã nảy ra ý định thu thập
đồng tiền dành dụm của người nghèo và đem sử dụng sinh lợi. Tại một vài
quốc gia, các hiệp hội làm điều thiện đó hoàn toàn tách khỏi Nhà nước;
nhưng tại hầu hết các nước, những tổ chức này rành rành là có xu hướng hoà
làm một với Nhà nước, và thậm chí còn có ở vài ba nơi chính quyền đã thay
thế vai trò các hiệp hội đó và thực hiện công trình to lớn vô cùng là tập trung
hoá vào một nơi duy nhất và có những bàn tay duy nhất sử dụng tiền dành
dụm tiết kiệm hàng ngày của hàng triệu người lao động.
Vậy là Nhà nước thu hút tiền của người giàu bằng cách đi vay, và qua các
quỹ tiết kiệm. Nhà nước tuỳ nghi sử dụng những đồng xu của người nghèo.
Các nguồn lực trong cả nước không ngừng kéo về gần với Nhà nước và vào
trong bàn tay Nhà nước; các nguồn lực càng tích tụ mạnh lại ở đó chừng nào
sự bình đẳng các điều kiện càng cao hơn lên; bởi vì tại một quốc gia dân
chủ, chỉ có Nhà nước là còn tạo ra được lòng tin ở cá nhân con người, bởi vì
chỉ có riêng Nhà nước là tỏ ra có chút sức mạnh và chút khả năng sống dai
nào đó
Vậy là kẻ nắm chủ quyền không chỉ hạn chế mình ở chỗ điều hành tài sản
công cộng, ông ta còn thâm nhập vào các tài sản riêng tư, ông ta trở thành
thủ lĩnh của từng công dân và lắm khi thành ông chủ của người đầy tớ kia,
hoặc giả, hơn thế nữa, ông ta tự biến mình thành quản gia và thủ quỹ của
người công dân.
