Nhưng ở nước Mĩ không phải chỉ có chuyện bình đẳng về tài sản. Đến
một mức nào đó, sự bình đẳng còn lan sang cả trí tuệ con người.
Tôi không cho rằng lại có đất nước nào trên thế giới này mà theo tỉ lệ dân
chúng lại có ít người ngu dốt đến thế và hiếm nhà bác học đến như ở nước
Mĩ.
Nền giáo dục tiểu học được dành cho từng con người. Giáo dục cao đẳng
hầu như chứa trong tầm tay của mỗi con người.
Điều này dễ hiểu, và có thể nói đó là kết quả của những gì chúng tôi đã
đưa ra ở bên trên.
Hầu hết người Mĩ sống dư dật, vậy là họ có thể dễ dàng tự tạo cho mình
những yếu tố đầu tiên của tri thức con người.
Ở Mĩ, có ít người giàu, hầu hết người Mĩ đều có nhu cầu hành một nghề
nào đó. Thế mà, nghề nào thì cũng phải học. Vậy là người Mĩ chỉ có thể
dành những năm đầu đời cho học vấn phổ thông. Đến tuổi mười lăm là họ
đã có nghề rồi. Như vậy là việc học của họ chấm hết ở cái thời điểm chúng
ta bắt đầu. Nếu họ học thêm nữa, họ chỉ có thể đi theo hướng chuyên sâu và
sinh lợi. Ở đây người ta học một khoa học cũng như hành một nghề. Và
người ta chỉ làm cái gì có thể thực hành và được thừa nhận là hữu dụng.
Ở nước Mĩ, phần lớn người giàu đều khởi nghiệp là những người nghèo.
Hầu hết những kẻ lười biếng đều là những con người rất bận rộn vào thời
niên thiếu. Từ đó mà có chuyện khi con người có thể ham học thì lại không
có thời giờ để lao vào việc học, và khi có thời giờ học thì lại không còn
thích thú học hành gì nữa.
Vậy là ở nước Mĩ không có cái giai tầng mang thiên hướng thú vui trí tuệ
truyền lại cho nhau cùng với cuộc sống sung túc và cách sống nhàn tản, và
coi những công việc trí óc như một thứ vinh dự.
Đồng thời cũng thiếu cả cái ý chí lẫn quyền lực lao vào loại hoạt động đó.
Ở Mĩ, trình độ hiểu biết về nhân văn chỉ ở cỡ tầm tầm. Tất cả các trí óc
đều đạt trình độ ấy, có những trường hợp hạ xuống cho vừa, có những
trường hợp nâng cao lên cho tới.
