rằng những khám phá quan trọng thường đòi hỏi một sự phát triển sức mạnh
quốc gia là điều chính quyền một quốc gia bé nhỏ không thể làm nổi. Ở
những quốc gia lớn, chính quyền có nhiều ý tưởng to tát hơn, nó thoát ra dễ
dàng hơn khỏi vết xe trì trệ của những chính quyền có trước nó và khỏi sự
ích kỉ của những đầu óc địa phương. Có nhiều tài năng hơn ở những hoạch
định của họ, có nhiều quả cảm hơn trong dáng dấp của họ.
Chừng nào còn duy trì được hoà bình thì sự ấm no hạnh phúc nội tại được
đầy đủ hơn và rộng khắp hơn tại các quốc gia nhỏ; nhưng tình trạng chiến
tranh lại tai hại cho họ hơn so với các quốc gia lớn. Ở các nước lớn, sự xa
cách biên cương đôi khi cho phép đông đảo quần chúng trong nhiều thế kỉ
được sống cách xa hiểm nguy. Với nước lớn, chiến tranh chỉ là một thứ gây
khó chịu hơn là một sự huỷ diệt.
Nhưng về mặt này cũng như nhiều mặt khác vẫn còn một điều thống trị
toàn bộ mọi điều: nhu cầu.
Nếu chỉ có các nước nhỏ và không có các nước lớn, thì nhân loại hẳn là sẽ
tự do hơn và hạnh phúc hơn nhiều. Nhưng con người lại chẳng làm cách gì
để không có những nước lớn.
Điều này khiến cho trên đời có thêm một yếu tố mới của sự thịnh vượng
quốc gia, yếu tố sức mạnh. Không cần biết một quốc gia hình dung sự thoải
mái và sự tự do như thế nào, song nếu hàng ngày nó đứng trước nguy cơ bị
tàn phá và bị chiếm đóng thì sự thể ra sao? Không cần biết một quốc gia làm
nghề thủ công hay thương mại, nếu có một quốc gia khác thống trị mặt biển
và áp đặt luật trên khắp các thị trường thì sự thể ra sao? Các quốc gia nhỏ
thường là nghèo khó, đó không phải vì chúng nhỏ, mà vì chúng yếu. Các
quốc gia lớn thịnh vượng lên, đó không phải vì họ lớn, mà vì họ mạnh. Vậy
là, thường khi đối với các quốc gia, sức mạnh như thể thành ra một trong
những điều kiện của hạnh phúc và thậm chí của sự tồn tại. Từ đó mà xảy ra
chuyện, khi thiếu những điều kiện đặc biệt nào đó, các nước nhỏ chung cục
bao giờ cũng nhập lại bằng bạo lực với các nước lớn hoặc tự ý nhập lại với
nhau. Tôi thật không thể hình dung nổi tình cảnh nào tồi tệ hơn là tình cảnh
một quốc gia không thể tự vệ được và cũng không thể tự mình sống được.
