là phải có sự đồng chất trong nền văn minh cũng như sự đồng chất trong các
nhu cầu của các quốc gia tạo thành liên bang. Giữa nền văn minh của tổng
Vaud và tổng Uri, tưởng đâu như là hai thế kỉ XIX và XV: vì thế mà nói cho
đúng ra thì nước Thuỵ Sĩ chưa bao giờ có được một chính quyền liên bang
cả. Tính chất liên bang của các tổng khác nhau chỉ có trên bản đồ. Và ta sẽ
thấy ngay (cái gì sẽ xảy ra) nếu chính quyền trung ương định áp dụng cùng
một thứ luật lệ trên toàn bộ lãnh thổ.
Ở Hoa Kì có một sự việc đã làm dễ dàng đến độ tuyệt vời cho sự tồn tại
của chính quyền liên bang. Các bang khác nhau gần như là không chỉ có
những lợi ích như nhau, nguồn gốc và ngôn ngữ như nhau, mà còn có chung
một trình độ văn minh, điều này luôn luôn khiến cho họ đồng tình được với
nhau thật dễ dàng. Tôi không rõ liệu có một quốc gia châu Âu nhỏ bé nào lại
có dáng vẻ kèm với sự thuần nhất ở các bộ phận trong nước như là nước Mĩ
là nơi có lãnh thổ to bằng nửa châu Âu.
Từ bang Maine đến bang Georgia khoảng cách là bốn trăm dặm. Thế mà
lại có ít sự khác biệt về văn minh giữa Maine và Georgia hơn là giữa vùng
Normandie và vùng Bretagne nước Pháp. Maine và Georgia nằm ở hai cực
của một xứ sở mênh mông, lại nhận chân một cách tự nhiên nhiều thuận lợi
hiện thực tạo họ thành một liên bang hơn là Normandie và Bretagne chỉ cách
như có một con suối nhỏ.
Thêm vào đó, ngoài việc các tập tục và thói quen của con người đóng góp
cho các nhà lập pháp, còn có những thuận lợi khác nảy sinh từ vị trí địa lí
của đất nước. Cần đặc biệt thấy các điều kiện này cũng đóng góp cho sự duy
trì hệ thống liên bang.
Cái quan trọng nhất trong mọi hành động làm chỉ số cho thấy sự sống của
một quốc gia đó là chiến tranh. Trong chiến tranh, một quốc gia hành động
như một con người đối mặt với các dân tộc xa lạ: nó đấu tranh vì chính sự
tồn tại của mình.
Chừng nào chỉ có vấn đề duy trì nền hoà bình bên trong một quốc gia và
tạo điều kiện cho nó phát triển thịnh vượng, thì chỉ thế này đã là quá đủ:
người cầm quyền khéo léo, người dân có đầu óc, và một sự gắn bó tự nhiên
