CHƯƠNG V
VỀ CHÍNH QUYỀN DÂN TRỊ Ở NƯỚC MĨ
Đất dưới chân tôi đang cháy bỏng lên đây. Từng lời một trong chương
sách này hẳn sẽ làm cho các đảng phái đang chia rẽ đất nước tôi cảm thấy
bực mình. Nhưng đâu có vì thế mà những gì đang nung nấu trong đầu tôi lại
bị đem ra nói bớt đi.
Ở châu Âu, chúng ta khó mà xét đoán được tính chất đích thực và những
động cơ thường trực của nền dân trị, bởi vì ở châu Âu có sự đấu đá giữa hai
nguyên lí đối nghịch nhau và chẳng ai biết thật chính xác phần nào nằm
trong các nguyên lí và phần nào nằm trong những đam mê nảy sinh từ cuộc
đấu đá.
Không có chuyện như vậy ở nước Mĩ. Ở đó, người dân làm chúa tể mà
chẳng có trở ngại gì. Chẳng có hiểm hoạ nào để mà e ngại, cũng chẳng có
lời chửi rủa nào để mà phải trả đũa.
Vậy là ở nước Mĩ nền dân trị được thả ra hết cỡ. Bước đi của nó tự nhiên
và mọi vận động của nó đều tự do. Chính là ta cần phán xét vào điểm ấy. Và
công trình nghiên cứu này hấp dẫn và hữu ích cho ai nếu không phải là cho
chính chúng ta, những kẻ đang bước đi như lũ mù loà trong cuộc vận động
bất khả kháng cứ hàng ngày lôi cuốn ta đi, có thể là cuốn ta về hướng quân
chủ, có thể theo hướng cộng hoà, nhưng liệu có chắc chắn là sẽ đi tới được
một trạng thái xã hội dân chủ?
VỀ PHỔ THÔNG ĐẦU PHIẾU
