toà án nhích cột giới hạn di sản đang tranh chấp chỉ một vài phân cũng
được
Cái kiểu quên thân mình của vị luật gia Anh hoặc Mĩ tránh nói ý mình để
nói ý của cha ông; cái lối tự hạ để kìm giữ ý tưởng của mình như thế hẳn là
khiến cho vị luật gia có những thói quen nhút nhát hẳn đi và khiến vị đó
tiêm nhiễm những thiên hướng tĩnh có nhiều ở Anh và ở Mĩ hơn là ở Pháp.
Những bộ luật thành văn của ta thường khó hiểu, nhưng ai ai cũng đọc
được mọi điều ở đó. Ngược lại, đối với con người bình thường thì chẳng có
gì tối hơn và khó nắm bắt hơn là một bộ luật viết dựa trên các bộ luật có
trước nó. Cái nhu cầu đó từ ông luật gia ở Anh và ở Hoa Kì, cái lòng kính
trọng của mọi người đối với trí tuệ các luật gia ở các nước này khiến cho họ
càng xa cách với nhân dân và cuối cùng biến họ thành một tầng lớp riêng
biệt. Ông luật gia Pháp chỉ là một con người uyên bác; nhưng vị luật gia
Anh hoặc Mĩ giống như một thứ giáo sĩ Ai Cập; giống như họ, đây là kẻ
diễn giải duy nhất cho một môn khoa học huyền bí.
Vị trí những nhà hoạt động luật pháp ở Anh và ở Mĩ có ảnh hưởng lớn
đến thói quen và ý kiến của họ. Giới quý tộc Anh, vốn cẩn thận lôi kéo bất
kể ai có chút gì tương tự một cách tự nhiên với mình, đã tỏ ra khá kính trọng
các luật gia và trao khá nhiều quyền lực cho họ. Trong xã hội Anh, các luật
gia không những ngồi ở hàng đầu, mà họ còn tỏ ra hài lòng về ngôi vị của
mình. Họ như thể tạo thành lớp em út của giới quý tộc Anh và họ yêu quý và
tôn trọng các huynh trưởng mặc dù không chia sẻ tất cả các đặc quyền của
các ông anh. Vậy là các luật gia Anh vừa có các lợi ích quý tộc do nghề
nghiệp đem lại vừa có cả những thị hiếu quý tộc của xã hội họ đang sống.
Vì vậy mà ở nước Anh là nơi ta thấy hiện rõ mồn một kiểu luật gia tôi
đang cố phác hoạ: vị luật gia Anh coi trọng luật pháp không phải vì chúng
tốt đẹp mà vì tuổi chúng cao. Và nếu vị luật gia Anh thấy mình phải sửa đổi
đôi chút để cho nó thích nghi với những đổi thay được thời gian đem lại cho
các xã hội, thì cách làm của ông ta là tinh tế đến cùng cực đặng tin chắc là
khi thêm thắt đôi ba điều vào công trình của cha ông, đó chỉ là mở mang
thêm tư tưởng cha ông và hoàn thiện sự nghiệp cha ông. Xin bạn chớ nuôi hi
