chung nhau một mục tiêu. Người ta bảo với họ rằng vận hội cơ nghiệp đang
chờ đợi họ đâu đó ở miền Tây, và họ vội vàng đi về phía ấy.
Không gì có thể đem ra so sánh nổi với cuộc chuyển dời liên tục của
giống người như vậy, may chăng chỉ có thể so sánh với cuộc suy sụp của đế
chế La Mã. Khi ấy, người ta chứng kiến cũng như ngày nay những con
người hàng đàn hàng lũ chạy tới cùng một điểm và gặp nhau ồn ào tại những
chốn chung nhau. Có điều là ý đồ của Thượng đế lại mỗi lần một khác. Khi
xưa, mỗi người mới tới kéo theo sau họ sự huỷ diệt và cái chết; thời bây giờ
mỗi con người đem theo tới một cái mầm hưng thịnh và sự sống.
Những hệ quả xa của cuộc di trú này của người Mĩ tới miền Tây vẫn còn
nằm ở phía tương lai mà ta chưa thấy hết, song những kết quả tức thời thì dễ
nhận ra: một phần những cư dân cũ hàng năm bỏ đi xa dần khỏi các bang
nơi họ sinh ra, dân cư các bang này chỉ được bù vào rất chậm. Vì thế mà ở
bang Connecticut, giờ đây vẫn chỉ có năm mươi chín đầu người trên mỗi
nghìn mét vuông, trong vòng bốn chục năm dân số chỉ tăng thêm có một
phần tư, trong khi ở nước Anh dân số tăng một phần ba trong cùng thời kì.
Người di dân châu Âu luôn luôn đặt chân đến một vùng dân số không dư
thừa, đến một nơi nền công nghiệp đang thiếu người làm. Anh ta trở thành
một ông thợ đàng hoàng; con anh ta đi tìm vận hội ở một xứ sở trống trơ, và
anh ta thành một ông chủ cơ nghiệp giàu có. Thế hệ người cha tích cóp tiền
làm vốn để thế hệ người con đem đi sinh lợi, và không có cảnh khốn cùng cả
với người “lạ” lẫn với người “bản địa”.
Ở Hoa Kì, công việc lập pháp tạo thuận lợi hết sức cho việc chia tài sản;
nhưng có một nguyên nhân còn mạnh hơn nữa ấy là luật lệ cấm chia tài sản
quá khổ
. Ta thấy rõ điều đó tại những bang mà cư dân bắt đầu đông dần
lên, Massachusetts là bang có cư dân đông nhất trong liên bang; ở đó có tám
mươi đầu người trên một nghìn mét vuông, so với ở Pháp với một trăm sáu
mươi hai dân trên cùng diện tích, thì thật là thua xa.
Thế mà ở Massachusetts hiếm khi thấy chia những dinh cơ nhỏ: nói chung
đất đai để lại cho người con trưởng, còn các con thứ thì đi vào hoang mạc
lập nghiệp.
