ngày đó, những niềm tin đó, chúng là gì vậy nếu không phải là cái tôi gọi tên
là những tập tục?
Ở miền Tây thì ngược lại, vẫn còn chưa có một phần những thuận lợi kia.
Rất nhiều người Mĩ miền Tây sinh ra trong rừng, và họ đem hoà lẫn vào nền
văn minh của cha mẹ mình những ý tưởng và những phong tục của cuộc
sống hoang dã. Đam mê của họ bạo liệt hơn, đạo đức tôn giáo kém mạnh mẽ
hơn, các ý tưởng kém định hình hơn. Con người ở đó không kiểm soát được
lẫn nhau vì họ mới chỉ làm quen với nhau thôi. Vì vậy mà, ở một mức độ
nào đó, các quốc gia miền Tây bộc lộ sự thiếu kinh nghiệm và những thói
quen lộn xộn của những quốc gia đang sinh thành. Thế nhưng ở miền Tây
các xã hội lại được tạo thành bởi những yếu tố cũ; nhưng sự lắp ráp thì lại
mới mẻ.
Vậy là những tập tục là cái đã đặc biệt khiến cho người Mĩ của Hoa Kì,
những con người duy nhất trong tất cả những người Mĩ, có khả năng theo
được thể chế dân trị; và cũng lại chính họ làm cho các nền dân chủ khác
nhau của người Mĩ gốc Anh ít nhiều trở nên có nền nếp và thịnh vượng.
Vì thế mà ở châu Âu người ta có phóng đại thêm về ảnh hưởng của vị trí
địa lí xứ sở này đối với sự kéo dài của các thiết chế dân chủ. Người ta đánh
giá quá cao tầm quan trọng của luật pháp, còn tập tục thì bị coi quá thấp.
Hẳn là ba nguyên nhân lớn đó đều giúp cho việc điều chỉnh và điều khiển
nền dân trị Mĩ. Nhưng ta cần xếp loại chúng, và tôi muốn nói rằng, những
nguyên nhân vật chất ở đó có phần đóng góp ít hơn luật pháp, và luật pháp
thì kém tập tục.
Tôi tin rằng vị trí (địa lí) may mắn nhất và luật pháp có tốt đẹp đến mấy
chăng nữa cũng không thể bất cần tập tục mà vẫn duy trì được một hiến
pháp, còn tập tục thì cho dù hoàn cảnh có bất lợi đến mấy và luật pháp có tồi
tệ đến mấy cũng vẫn tìm cách sống được. Tầm quan trọng của tập tục là một
chân lí chung mà càng nghiên cứu và càng chiêm nghiệm càng thấy đi mãi
loanh quanh rồi lại về đúng chỗ đó. Tôi cảm thấy là tập tục hình như nằm
trong đầu óc tôi ở một vị trí trung tâm; mọi ý nghĩ của tôi đều dẫn tới tập
tục.
