nuôi dưỡng công việc khoa học và cả những người làm công việc khác;
chúng tạo điều kiện để con người hồn nhiên lao tới những miền tư duy cao
siêu nhất, và lấy đó làm nền tảng tự nhiên cho cái tình yêu đối với Chân lí,
một tình yêu siêu phàm và hầu như thần thánh.
Vào những thời kì này các nhà bác học đều được lôi cuốn tới lí thuyết và
có khi họ còn khinh bỉ đến vô lí công việc thực hành, Plutarque
nói,
có trái tim cao cả đến nỗi ông không bao giờ dám để lại bút
tích một tác phẩm nhằm tạo dựng các cổ máy chiến tranh. Và mặc dù vẫn
tôn vinh cái khoa phát minh và chế tạo máy móc và nói chung mọi kĩ năng
nào có chút lợi ích thực dụng, thấp hèn, vụ lợi, song ông chỉ dùng trí tuệ và
tri thức của mình để viết ra những điều đẹp đẽ và tinh tế không bợn chút
công dụng thực tế nào.” Đó chính là điều giới quý tộc nhắm vào Khoa học.
Với các nước trong nền dân trị thì lại không như vậy.
Đại bộ phận những con người trong các nước đó đều khá thèm thuồng
những thú vui vật chất và trước mắt nên họ luôn luôn không hài lòng với vị
trí đang có và luôn luôn sẵn sàng rời bỏ nó, họ chỉ nghĩ đến những cách thay
đổi hoặc cải thiện thân phận mình. Với những con người có óc như thế, mọi
phương pháp mới dẫn đến giàu sang bằng con đường ngắn nhất, mọi máy
móc làm cho lao động đơn giản đi, mọi công cụ làm hạ giá thành, mọi phát
minh tạo thuận lợi và gia tăng thú vui, đều được coi như là nỗ lực tuyệt vời
của trí tuệ con người. Những người dân chủ gắn bó với khoa học, quan niệm
về khoa học và vinh danh khoa học chủ yếu là trên các phương diện đó.
Trong những thời kì quý tộc trị, người ta đặc biệt đòi hỏi ở khoa học những
thú vui tinh thần; trong thời dân chủ, đó là những thú vui cơ thể.
Hãy tính đến điều này, một dân tộc càng dân chủ bao nhiêu, càng sáng
láng và tự do bao nhiêu, thì số lượng những con người biết đánh giá vô tư
thiên tài khoa học sẽ càng tăng lên, và số lượng các phát kiến ứng dụng
được tức thời cho công nghiệp cũng sẽ mang lại lợi lộc, vinh quang và ngay
cả thế lực cho các tác giả phát kiến đó. Bởi vì, trong các nền dân trị, tầng lớp
lao động cũng là tầng lớp tham gia vào việc công, và những ai phục vụ tầng
lớp đó cũng trông đợi ở nó cả những vinh dự lẫn tiền tài.
